Animizacja, personifikacja, antropomorfizacja — te trzy pojęcia są nagminnie mylone przez młodzież na wszystkich etapach edukacji. Uczniowie, którzy poprawnie operują tymi terminami, należą niestety do rzadkości. Mam nadzieję, że poniższy „wykład” rozwieje wątpliwości wielu osób.

Animizacja

Animizację można najkrócej zdefiniować jako:

rodzaj metafory polegającej na przypisywaniu przedmiotom martwym, zjawiskom natury lub pojęciom abstrakcyjnym właściwości żywych istot¹.

Przykładami animizacji mogą być np. wyrażenia: nadzieja umarła, komórka mi zdycha, przebiegła mi przez głowę pewna myśl, gryzło go sumienie, ponieważ takie czynności jak umieranie, bieganie, gryzienie mogą w sensie dosłownym odnosić się tylko do istot żywych, a nie do rzeczowników, z którymi zostały w tych wyrażeniach zestawione.

Antropomorfizacja

Antropomorfizacja to — mówiąc najkrócej — szczególny rodzaj animizacji, a dokładniej:

rodzaj przenośni polegający na przypisywaniu cech ludzkich przedmiotom, zjawiskom lub pojęciom abstrakcyjnym².

Różnica jest niewielka. Animizacja to przypisanie czemuś cech jakiejkolwiek istoty żywej, a antropomorfizacja — określonej istoty: człowieka. Tak więc każda antropomorfizacja jest zarazem animizacją, ale tylko niektóre animizacje mają charakter antropomorfizacji. Przykładami antropomorfizacji mogą być wyrażenia: gwiazdy mówią mi…, nawet niebo płacze. Bogatym skarbcem antropomorfizacji są bajki i baśnie, w których występują zwierzęta i przedmioty obdarzone ludzkimi cechami: mówiące, myślące, kochające, współczujące itd.

Personifikacja

Personifikacja jest w pewien sposób zbliżona do antropomorfizacji. W niektórych słownikach oba te pojęcia są nawet utożsamiane, jednak różnica między nimi jest znacząca, gdyż personifikacja to:

rodzaj metafory polegający na przedstawianiu pojęć abstrakcyjnych, przedmiotów martwych, zjawisk przyrody i zwierząt jako postaci ludzkich³.

O ile antropomorfizacja poprzestaje na przypisaniu czemuś cech ludzkich, to personifikacja idzie dalej, gdyż polega na przedstawieniu czegoś w postaci człowieka. Jeśli więc mówimy o gadających jabłkach, płaczących kamieniach, myślących sowach itp., stosujemy tylko antropomorfizację. Jeśli zaś przedstawimy np. śmierć lub sprawiedliwość w postaci kobiety albo lato jako młodzieńca, posłużymy się już personifikacją.

Alegoria

Alegoria w zasadzie należy do innego porządku niż omówione powyżej pojęcia, jednak decyduję się o niej wspomnieć, ponieważ często przybiera formę personifikacji jakiegoś pojęcia lub idei. Jeśli np. wspomnianej nieco wyżej kobiecie obrazującej sprawiedliwość dodamy wagę i opaskę na oczy, a młodzieńcowi przedstawiającemu lato wianek, to takie personifikacje nabiorą cech alegorii, którą definiujemy jako:

obraz mający, poza dosłownym, sens przenośny, jednoznacznie określony i ustalony konwencjonalnie. Zwykle występuje w formie personifikacji wyposażonej w określone atrybuty⁴.

Muszę tylko zastrzec, że wyżej przedstawiona definicja alegorii jest nieco uproszczona i nie obejmuje wszystkich form tego zjawiska, jednak wydaje się użyteczna jako punkt wyjścia do omawiania innych jej rodzajów. Więcej na temat alegorii w artykule Alegoria a symbol.

Podsumowanie

Podsumowując najkrócej jak to możliwe:

• animizacja (ożywienie) = nadanie cech istoty żywej
• antropomorfizacja (uczłowieczenie) = nadanie cech ludzkich
• personifikacja (uosobienie) = przedstawienie w postaci osoby ludzkiej
• alegoria = personifikacja + dodanie symbolicznych atrybutów.

¹ vide: http://encyklopedia.pwn.pl/haslo.php?id=3869618 (wróć)

² vide: http://encyklopedia.pwn.pl/haslo.php?id=3870017 (wróć)

³ http://encyklopedia.pwn.pl/haslo.php?id=3956084 (wróć)

⁴ http://portalwiedzy.onet.pl/12881,,,,alegoria,haslo.html (wróć)

^^ do góry ^^

Share on Facebook