Technika idzie do przodu, a wraz z jej rozwojem pojawia się coraz więcej urządzeń wielofunkcyjnych. Nie moją rzeczą jest ocena ich przydatności czy funkcjonalności. Na pewno wielu osobom ułatwiają życie w ten czy inny sposób, innym natomiast przysparzają problemów w zakresie… pisowni. Wątpliwości dotyczą tego, jak pisać: chłodziarko-zamrażarka czy chłodziarkozamrażarka; pralko-suszarka czy pralkosuszarka itp. W materiałach reklamowych i informacyjnych przygotowywanych przez producentów znajdujemy różne wersje — czasami nawet w różnych materiałach tej samej firmy! Podobnie w sklepach. Krótko mówiąc, każdy pisze, jak mu się wydaje poprawnie, daje się jednak zauważyć tendencja do częstszego używania pisowni błędnej. Ba, nawet edytor tekstów (ten płatny bardzo znanej firmy na literę „m”) traktuje poprawne formy rzeczowników złożonych jako błędne i automatycznie je poprawia…

Ujmując problem od strony czysto technicznej, urządzenia wielofunkcyjne to takie, które łączą w sobie funkcjonalność dwóch (lub więcej) różnych urządzeń, przy czym stanowią niepodzielną całość w tym sensie, że nie da się ich rozmontować tak, by z pozyskanych w ten sposób części złożyć dwa oddzielne urządzenia. Powodzenia życzę temu, kto spróbuje nowoczesny telefon komórkowy podzielić na telefon, odtwarzacz MP3, radio, kamerę, aparat fotograficzny i odbiornik GPS. Ten, zdawać by się mogło, czysto techniczny wtręt wbrew pozorom stanowi istotną wskazówkę, że nie mamy do czynienia z tworem będącym w istocie połączeniem odrębnych urządzeń, lecz z urządzeniami stanowiącymi jedną zintegrowaną całość.

Słowotwórcze uzasadnienie zasady pisowni

W rozważanych przykładach nazw urządzeń wielofunkcyjnych mamy do czynienia z połączeniem dwóch rzeczowników, np. chłodziarka + zamrażarka czy pralka + suszarka. Z czysto słowotwórczego punktu widzenia omawiane wyrazy są produktami derywacji (procesu słowotwórczego) polegającej w tym przypadku na tworzeniu wyrazu na bazie dwóch podstaw słowotwórczych z użyciem interfiksu (cząstka słowotwórcza łącząca podstawy słowotwórcze w wyrazach pochodnych tworzonych na bazie dwóch lub więcej podstaw słowotwórczych). Interfiksem jest w tym przypadku morfem -o- (chłodziark-o-zamrażarka; pralk-o-suszarka). W przypadku rzeczowników użycie tej cząstki sprawia, że zbędne jest używanie dodatkowego wskaźnika połączenia (np. dywizu), gdyż — inaczej niż w przypadku przymiotników (o czym dokładniej napiszę w kolejnym artykule) — nie istnieje tu ryzyko dwuznaczności. Nikt przecież nie powie chłodziarkozamrażarka, gdy zobaczy dwa stojące obok siebie urządzenia: chłodziarkę i zamrażarkę.

Zasada w praktyce

Jest jeszcze jedna przesłanka, chyba najłatwiejsza do udowodnienia. Chodzi oczywiście o tzw. zasadę analogii, w tym przypadku o wyrazy o podobnej budowie i ustabilizowanej pisowni. A tu znajdziemy kilka niebudzących wątpliwości przykładów: klubokawiarnia, spódnicospodnie (część garderoby łącząca cechy spódnicy i spodni), klasopracownia, obiadokolacja (jeden posiłek, niepolegający na podaniu obu posiłków łącznie), chłoporobotnik (chodzi przecież o jedną osobę, czerpiącą jednocześnie środki utrzymania z pracy na polu i zatrudnienia w przemyśle) czy chyba najbliższy duchowi naszych rozważań radiomagnetofon. Do tego dorzucę jeszcze tytuł powieści Tadeusza Konwickiego Zwierzoczłekoupiór — i wszystko jasne…

Zapamiętajmy więc: chłodziarkozamrażarka, pralkosuszarka, radiomagnetofon, suszarkolokówka, suszarkoprostownica, lokówkoprostownica, spódnicospodnie.

Pisownia alternatywna

Warto na koniec dodać, że pisownia z łącznikiem jest stosowana, gdy zamiast rzeczownika złożonego używamy zestawienia dwóch rzeczowników w formie podstawowej, np. pralka-suszarka, chłodziarka-zamrażarka. Formy tego typu, chociaż również poprawne, są jednak rzadko stosowane, a w praktyce języka mówionego ich frekwencja (częstość występowania) jest niemal zerowa.

W kolejnym wpisie omówię pisownię przymiotników złożonych — również (ale tylko częściowo) w kontekście pisowni nazw urządzeń.

Share on Facebook