Procent czy punkt procentowy?

Język, Leksyka/semantyka, Wskazówki poprawnościowe   

Bycie dziennikarzem to w sumie niełatwe zadanie. Trzeba pisać o różnych rzeczach, a przecież nie ma możliwości, żeby pojedynczy dziennikarz znał się dobrze na wszystkim. Nie dziw więc, że ludzie mediów, np. osoby przygotowujące newsy do serwisów informacyjnych w stacjach TV itp., nierzadko „wykładają się” na prostych rzeczach — na przykład na liczeniu procentów. Doświadczamy tego na każdym kroku, zwłaszcza gdy mowa o inflacji albo poparciu dla poszczególnych partii czy kandydatów w wyborach. A wszystko to bierze się z niezrozumienia istoty procenta lub nieznajomości znaczenia terminu punkt procentowy. Niekiedy jednak za procentową arytmetyką lub wyborem odpowiedniego sposobu liczenia kryje się tendencja do przedstawiania obiektywnych wskaźników w sposób odpowiadający propagandowemu zapotrzebowaniu.

Na początek zagadka — tylko pozornie „prostacka”. W ciągu miesiąca poparcie dla partii XYZ wzrosło z 20 do 25 procent. O ile procent wzrosło poparcie dla tej partii w tym okresie? Odpowiedź w dalszej części artykułu.

Jestem przekonany, że większość czytelników wskaże, iż poparcie wzrosło o 5 procent. A figę! Bo jeśli wykonujecie działanie

25% – 20%,

to odejmujecie procenty jak zwykłe liczby, a w takim przypadku wynik nie będzie wyrażony w procentach, lecz w punktach procentowych.

Mówiąc krótko:

25 procent – 20 procent = 5 punktów procentowych.

Mistrz ortografii, p. Malinowski, zauważając różnicę między procentem a punktem procentowym, stwierdza, iż punkt procentowy to procent od procentu. Niestety, myli się, gdyż punkty procentowe oblicza się stosując odejmowanie a nie typowe dla obliczania procentów dzielenie i/lub (w zależności od przyjętej metody) mnożenie…

Punkt procentowy to różnica powstała w wyniku odejmowania dwóch wartości wyrażonych w procentach. Nie wolno go mylić z procentem!

Obliczenie różnicy w procentach jest bardziej skomplikowane. Na początku musimy obliczyć różnicę (w punktach procentowych). To już zrobiliśmy. Wynosi ona 5 (w tej chwili nie ma znaczenia, że jest ona wyrażona w punktach procentowych). Dopiero teraz możemy sprawdzić, ile procent początkowej wartości stanowi obliczona różnica. To również nie jest skomplikowane i robimy to według wzoru:

(różnica : wartość początkowa) x 100,

czyli

(5 : 20) x 100 = 0,25 x 100 = 25

Tak więc okazało się, że przyrost (chociaż licząc spadek, też musielibyśmy użyć tego samego wzoru) wyrażony w procentach i punktach procentowych to dwie zupełnie różne i nieprzeliczalne wzajemnie wartości (w tym przypadku 5 punktów procentowych i 25 procent). Dlaczego nieprzeliczalne? Bo gdyby poparcie wynosiło na początku 10 procent, a na końcu 15 procent, to różnica również wynosiłaby 5 punktów procentowych, ale w przeliczeniu na procenty byłoby to już 50 procent:

(5:10) x 100 = 0,5 x 100 = 50!

Sprawa jeszcze bardziej komplikuje się, gdy dziennikarz próbuje obliczyć, o ile początkowe poparcie było mniejsze (chociaż gdyby było większe, również należałoby zastosować identyczny wzór) od ostatecznego. I tu niektórzy nie pamiętają, że w takim przypadku należy do obliczeń wziąć różnicę w punktach procentowych (będzie ona taka sama jak w poprzednim obliczeniu) i wartość końcową (nie początkową), czyli według wzoru:

(różnica : wartość końcowa) x 100,

czyli

(5 : 25) x 100 = 0,2 x 100 = 20

Analogicznie w drugim przypadku:

(5:15) x 100 = 0,33 x 100 = 33.

Znawców tematu proszę o wybaczenie, że dla uproszczenia zaokrągliłem wynik i nie uwzględniłem okresowego charakteru ułamka.

Potencjał manipulacyjny

Naturalnie, tego typu arytmetyka stwarza pole do manipulacji, bo w zależności od sympatii politycznych można wybrać taki współczynnik, który będzie robił większe wrażenie na słuchaczach, by powiedzieć o zysku popieranej partii, a w odniesieniu do innej wybrać mniej imponujący współczynnik (chociaż w rzeczywistości może kryć się za nim porównywalny lub nawet lepszy wynik).

Jeszcze dobitniej widać to na przykładzie małych liczb. Przyjmijmy, że w miesiącu A inflacja wyniosła 0,7 procenta, a w miesiącu B — 1,4 procenta. Idę o zakład, że zwolennicy rządu (jakiegokolwiek, bo snujemy tu ogólne rozważania) zaczęliby uspokajać, iż wzrost wprawdzie jest, ale zaledwie o 0,7 punktu procentowego (chociaż podejrzewam, że dla lepszego efektu propagandowego „nagięliby” nieco rzeczywistość i użyli słowa procent), natomiast opozycja uderzyłaby w apokaliptyczny ton, zauważając, że inflacja wzrosła o 100 procent. Różnica kolosalna! Owszem, ale co ciekawe, obie strony mówiłyby prawdę…

Swoją drogą, wstyd, panowie redaktorzy (i panie redaktorki, rzecz jasna), że ja, polonista, muszę wam takie rzeczy tłumaczyć. 😀

2 komentarze do “Procent czy punkt procentowy?”

  1. Beata stwierdza:

    Zainteresowała mnie ta ciekawostka. Teraz już wiem, ile byków było w mojej pracy dyplomowej. Mam jednak pytanie. Czy można skrócić punkt procentowy do formy p. %? A może jakiejś innej? Pisanie tego w każdym zdaniu jakiegoś opracowania może być uciążliwe;)

  2. Łukasz Rokicki stwierdza:

    Spotkałem się ze skrótem p.p.
    Skrót *p.% byłby niezgodny z zasadą o niełączeniu w ramach skrótowca elementów literowych i nieliterowych. Przypominam tylko, że skrótu jednostki można użyć tylko po wartości liczbowe, dlatego można zapisać:
    Jest to o 4 p.p. więcej niż w roku poprzednim
    ale nie
    Jest to o kilka p.p. więcej niż w roku poprzednim.
    W tym drugim wypadku należy jednak zastosować pełne brzmienie.

Zostaw komentarz

Silnik: Wordpress - Theme autorstwa N.Design Studio. Spolszczenie: Adam Klimowski. Modyfikacja: Łukasz Rokicki.
RSS wpisów RSS komentarzy