Kościół rzymsko-katolicki, rzymskokatolicki czy rzymsko katolicki?
Język, Ortografia, Wskazówki poprawnościowe
O pisowni wyrazów związanych z kultem religijnym można by stworzyć opasłe tomiska. Warto więc zwrócić uwagę na kilka najważniejszych związanych z tym problemów. Dziś o jednym z najpowszechniej popełnianych błędów w tym zakresie. Co gorsza, błąd, o którym napiszę, jest tak rozpowszechniony, że — jak się wydaje — duża część księży katolickich nie ma pojęcia… do jakiego kościoła należą!
Zacznijmy więc od podstaw. Jak należy zapisywać przymiotnik występujący w nazwie najpopularniejszej instytucji religijnej w Polsce: rzymsko-katolicki, rzymskokatolicki czy rzymsko katolicki?
Kwestię zapisu wyrazu kościół omawiałem w artykule Kościół — wielką czy małą literą?, więc uznaję ją za wyjaśnioną: wszystko zależy od tego, czy mamy na myśli budynek, grupę wiernych danego wyznania czy związek wyznaniowy. Przejdźmy więc do odpowiedzi na postawione w tytule pytanie.
Zasady pisowni przymiotników złożonych, a to one określają pisownię przedmiotowego wyrażenia, są proste. Omówiłem je szczegółowo w artykule Pisownia przymiotników złożonych.
Zadajmy więc podstawowe pytanie: ile religii wyznają katolicy interesującego nas obrządku? Głupie pytanie? Tylko pozornie… Gdyby bowiem było tak, że wyznają oni jakiś — przepraszam za wyrażenie — miks religii starożytnego Rzymu i katolicyzmu, czyli np. zastąpili Jowisza Trójcą Świętą, podrzędne bóstwa połączyli dajmy na to ze świętymi, a wyrocznie utożsamili z biblijnymi prorokami, pisownia z dywizem byłaby uzasadniona, bo ich religia łączyłaby w sobie elementy dwóch religii wskazanych w nazwie — wywodzącej się z mitologii religii starożytnego Rzymu i katolicyzmu. Tak jednak nie jest, gdyż chodzi tu o jedną religię, a ściślej mówiąc, o konkretną jej odmianę, czyli katolicyzm w obrządku rzymskim, czyli mówiąc trywialnie — „po rzymsku” (w Rzymie znajduje się od stuleci centralny ośrodek administracyjno-duchowy katolicyzmu, do Soboru Watykańskiego II obrzędy religijne sprawowano po łacinie, czyli w języku starożytnego Rzymu, a podstawę sprawowania ich stanowi nadal Mszał rzymski). Skoro tak, to wyrazy tworzące określenie tego wyznania pozostają w stosunku podrzędnym — wyraz rzymski jest określeniem „wersji” katolicyzmu. Działa tu ta sama zasada, która stosuje się m.in. do wyrazów jasnoniebieski, stałonapięciowy itp. W związku z tym:
Jedyną poprawną formą zapisu jest rzymskokatolicki.
Formy *rzymsko-katolicki i spotykana gdzieniegdzie *rzymsko katolicki (jak na obrazku poniżej) są błędne.
Jeśli rzymskokatolicka parafia umieszcza w Internecie, na tablicy przy wejściu do kościoła czy w jakimkolwiek innym miejscu błędną formę, to tak jakby jakieś liceum określało się w dokumentach, na tabliczkach i stronie www jako *licełum. Kompromitacja? Tak, i to dużego kalibru. Takie rzeczy jednak się zdarzają, jak widać na załączonych obrazkach…
Jestem nauczycielem języka polskiego w jednym z warszawskich liceów. Na tej stronie chcę dzielić się refleksjami dotyczącymi literatury, języka, edukacji, mediów. Nie zabraknie również tekstów mających na celu pomoc uczniom w zrozumieniu pewnych kwestii i zjawisk.
27 sty 2013 o 14:28
Mam pytanie do autora powyższego tekstu. Czy aby na pewno zapis „starożytny Rzym” jest poprawny? Czy wyraz „starożytny” nie jest częścią nazwy własnej i nie powinien być zapisany z wielkiej litery. Ponadto, czy „Mszał Rzymski” zapisał Pan poprawnie? Dlaczego wyraz „Rzymski” pisze Pan z wielkiej litery? Przecież to jest przymiotnik i drugi wyraz tytułu, wiec powinien być pisany z małej litery. Pozdrawiam. Roman
27 sty 2013 o 16:33
1. Zapis starożytny Rzym jest poprawny. Przymiotnik starożytny nie jest częścią nazwy własnej, lecz określeniem epoki. Nie piszemy przecież np. *Średniowieczna Polska, lecz średniowieczna Polska.
2. Tutaj ma Pan rację. Nie wiem, dlaczego w tekście znalazł się taki zapis.
24 mar 2014 o 22:33
Poprawna wersja to „II Sobór Watykański” a nie „Sobór Watykański II” – to kalka z łaciny. Ewentualnie: II sobór watykański.
15 lis 2014 o 22:42
Prosto, klarownie, jasno! Świetne objaśnienie, teraz z pewnością zapamiętam.
19 paź 2016 o 14:08
Czy użycie skrótów Parafia rzym.-kat., Parafia rzym-kat lub Parafia rzym.kat.. Według mnie możliwy jest skrót to: Parafia rzymskokat.. Jedyną poprawną formą zapisu jest rzymskokatolicki. Jest to nazwa więc zapis powinien brzmieć Parafia Rzymskokatolicka. Czy mam rację, czy jednak skróty mogą być?
8 lis 2016 o 10:47
@ Mirka
SJP podaje jednoznaczną odpowiedź: rzymskokat. => http://sjp.pwn.pl/slowniki/rzymskokatolicki.html
2 mar 2020 o 20:56
Witam, idąc argumentacją Szanownego Autora „Gdyby bowiem było tak, że wyznają oni jakiś — przepraszam za wyrażenie — miks religii starożytnego Rzymu i katolicyzmu, czyli np. zastąpili Jowisza Trójcą Świętą, podrzędne bóstwa połączyli dajmy na to ze świętymi, a wyrocznie utożsamili z biblijnymi prorokami,[…]” to pisownia rzymsko-katolicki jest uzasadniona, ponieważ Pana porównanie ma coś w sobie. Wystarczy trochę przyjrzeć się historii, by zrozumieć, że w Kościele rzymsko-katolickim doszło do połączenia tradycji pogańskich z chrześcijaństwem, np.: Wielkanoc z całą swoją pogańska okrasą: pisanki, zajączki smygus-dyngus, święcenie pokarmów; tzw. Boże Narodzenie obchodzone w czczony przez starożytnych Dzień Niezwyciężonego Słońca i wigilijne zabobonne tradycje typu sianko pod obrusem, łuska w portfelu, 12 dań, wolne nakrycie rzekomo dla wędrowca, a praktyce -jak wierzyli – nasi pogańscy protoplaści dla duchów przodków (proszę zapytać etnografa). Można by tak mnożyć jeszcze długo. Pozdrawiam
20 mar 2020 o 18:08
@ Logan
Nie o to mi chodziło. Czym innym jest chrystianizacja pewnych pogańskich elementów związanych ze stroną obrzędową, czym innym byłaby integracja na gruncie doktryny, teologii. To pierwsze nie wpływa na obyczaje związane ze świętami, to drugie dotyczyłoby sedna wiary. Integracja doktrynalna w tym wypadku nie nastąpiła.