Tym razem zacznijmy nieco nietypowo, a mianowicie od popularnego błędu popełnianego przez wiernych przy śpiewaniu (łatwo to usłyszeć, natomiast na szczęście nie widziałem nigdy odpisu z błędną wersją, chociaż na pewno i takie istnieją) jednej z pieśni kościelnych (Chwalcie, o dziatki…, czyli parafrazy Psalmu 113 [112] wchodzącej w skład nieszporów):

Chwała bądź Bogu w Trójcy jedynemu,
Ojcu, Synowi, Duchowi Świętemu.
Jak od początku była tak i minie,
I na wiek wieków niechaj zawsze słynie.

Gdzie tu błąd? Oczywiście w założeniu, iż chwała Najwyższego Pana kiedykolwiek minie (co zresztą kłóci się z ideą ostatniego wersu, który podkreśla jej nieprzemijalność)! Tyle że ów błąd wynika z podmienienia słów, a właściwie jednej literki…

Przeanalizujmy dwa ostatnie wersy. Nietrudno zauważyć, iż mamy tu trzy płaszczyzny czasowe: przeszłość (Jak od początku była), przyszłość (I na wiek wieków niechaj zawsze słynie) i teraźniejszość. Ta ostatnia zawiera się właśnie w interesującym nas słowie, które powinno brzmieć nie minie (jak sądzi wielu wiernych), lecz ninie. Ninie, czyli dziś, teraz, bo takie znaczenie miał ten nieużywany już obecnie wyraz, który zachował się w tym tekście jako klasyczny archaizm. Znaczenie to potwierdza również fragment jednej z pieśni wielkanocnych:

Wstał Pan Chrystus z martwych ninie […]

W przytoczonym fragmencie ninie niewątpliwie znaczy dziś.

Od przysłówka ninie powstał przymiotnik niniejszy, który — jak nietrudno się domyślić — znaczył dzisiejszy, teraźniejszy. W czasach obecnych nie jest on również używany. W zasadzie zazwyczaj jego użycie ograniczało się do formułek typu: niniejszym ogłaszam, niniejszym zawiadamiam itp. Znaczyło to po prostu: tym, co teraz mówię (czytam) — formuła często występowała na początku dokumentów zawierających jakieś postanowienie lub zawiadomienie.

Z biegiem czasu wyraz ten nieco przesunął swoje pole semantyczne, skutkiem czego o jego starym znaczeniu nie pamiętają nawet współczesne słowniki, np. SJP PWN, który podaje takie definicje:

niniejszy «ten właśnie»¹

niniejszym «tak więc»²

Z tym że z tą drugą definicją nie do końca się zgodzę, gdyż większość użytkowników rozumie formę niniejszym jako tym oto, tym właśnie itp.

¹ http://sjp.pwn.pl/slownik/2490566/niniejszy (wróć)

² http://sjp.pwn.pl/slownik/3032879/niniejszym (wróć)

Share on Facebook