Podobne wyrazy mają to do siebie, że czasami mylą użytkowników, zacierają się różnice znaczeniowe między nimi, a w pewnym momencie kłopotliwa dla niektórych zaczyna być także ich składnia. Temat ten poruszałem już kilkakrotnie, ale cały czas zauważam nowe przykłady.

Pomysł na ten artykuł zrodził się już wcześniej, ale jak zwykle przed jego opublikowaniem wolałem poczekać i upewnić się, czy zaobserwowane przeze mnie zjawisko jest wynikiem niewiedzy jednostek czy przejawem popularniejszej tendencji do błędu.

A teraz do rzeczy.

Co powiedzą Państwo na temat poniższego zdania?

Modele tej marki wyróżnia wśród pozostałych/innych dostępnych na rynku produktów unikalny design.

Pomijam już kwestię, że zamiast nadużywanego modnego słowa design lepiej byłoby użyć innego (poświęciłem temu osobny artykuł Modne słowo: design, który pozwolę sobie Państwu w tym miejscu polecić).

Chodzi oczywiście o wyrażenie wyróżnia wśród (z możliwymi wariantami wyróżnia z, wyróżnia spośród), które zawiera informację, że dany element należy do jakiegoś większego zbioru, ale jednak w tym zbiorze się wyróżnia. Kłóci to się jednak z następującym zaraz po tym wyrazem pozostałych, który sugeruje, że podmiot z pewnej grupy został jednak wyłączony (w tym wypadku ze względu na to, że się czymś wyróżnia).

Drugi z omawianych czasowników, tj. odróżniać, z kolei ma tę właściwość, że zawiera informację, że dany element nie jest zaliczany do grupy elementów porównywanych.

Gdyby więc autor chciał podkreślić unikalność tych urządzeń na rynku, powinien użyć jednej z dwóch konstrukcji:
Modele tej marki wyróżnia wśród/z/spośród dostępnych na rynku produktów unikalny design
lub
Modele tej marki odróżnia od pozostałych/innych dostępnych na rynku produktów unikalny design.

W pierwszym wypadku słowo pozostałych nie ma racji bytu (bo jak może wyróżniać się w grupie pozostałych, czyli tej, do której nie przynależy), w drugim jest jak najbardziej zasadne (różnić się można właśnie od pozostałych i tylko od nich).

Jest jeszcze jedna możliwość. Konstrukcja wyróżniać się na tle. I ona może bez problemów łączyć się ze słowami pozostali lub inni, ponieważ właśnie ci pozostali i inni stanowią tło dla prezentowanego modelu (a element pierwszoplanowy z definicji do tła nie należy). Można więc spokojnie powiedzieć lub napisać:
Modele tej marki wyróżniają się na tle pozostałych/innych dostępnych na rynku produktów unikalnym designem.

Wniosek jest jeden:

Czasownik wyróżniać (wyróżniać się) łączy się z przyimkiem wśród (z, spośród) i sugeruje, że podmiot należy do wskazanej grupy i poza pewnymi omówionymi dalej wyjątkami nie może łączyć się z wyrazami pozostałych lub innych.
Czasownik odróżniać (odróżniać się) łączy się z przyimkiem od i sugeruje, że podmiot nie należy do wskazanej grupy, przez co może łączyć się z wyrazami pozostałych lub innych.
Konstrukcja wyróżniać się na tle w odróżnieniu od konstrukcji wyróżniać się wśród/z/spośród może łączyć się z wyrazami pozostałych lub innych.

Powiemy więc np.
A wyróżnia się wśród/z/spośród członków partii N dużą inteligencją,
A wyróżnia się na tle pozostałych/innych członków partii N dużą inteligencją,
A wyróżnia się na tle członków partii N dużą inteligencją
albo
A odróżnia się od członków partii N dużą inteligencją.

Oczywiście to zróżnicowanie formalne wiąże się z różnicą znaczeniową. Z pierwszych trzech zdań wynika bowiem, że A jest członkiem partii N, i to jednym z najinteligentniejszych, a z czwartego — że A nie należy do partii N, a dodatkowo w odróżnieniu od jej członków jest inteligentny (wszelkie komentarze i domysły na temat tożsamości tej partii będą odrzucane).

Zauważmy jednak jeszcze jedną rzecz. Otóż konstrukcja, która stała się punktem wyjścia niniejszego artykułu, tj. wyróżniać się wśród pozostałych, nie jest sama w sobie błędna, gdyż można sobie wyobrazić kontekst, w którym będzie zasadna, np.
Uczeń A jest niedościgłym geniuszem matematycznym, a uczeń B wyróżnia się wśród pozostałych.

Oczywiście, niesie ona pewne implikacje, gdyż akurat w tym wypadku podkreśla różnicę między uczniami A i B (B też się wyróżnia, bo dostaje czwórki, a inni ledwie na dopuszczające wyciągają, ale nie tak jak A, który poniżej celującej nie zszedł).

Zasadne będzie również zdanie:
Uczeń A jest najlepszym matematykiem w kl. IC, a wśród pozostałych wyróżnia się uczeń B.

Słowo pozostali oznacza tu uczniów innych klas.

Share on Facebook