Koń a interpunkcja, czyli o sławnej encyklopedycznej definicji

Ciekawostki, Język, Ortografia, Składnia, Wskazówki poprawnościowe   

Wszyscy znamy chyba, przynajmniej ze słyszenia, słynną definicję konia (a właściwie część tej definicji, gdyż w rzeczywistości, wbrew powszechnemu niemal mniemaniu, jest ona bardziej rozbudowana) zamieszczoną w pierwszej polskiej encyklopedii, zatytułowanej Nowe Ateny, a napisanej przez ks. Benedykta Chmielowskiego w XVIII wieku.

Zdanie to każdy potrafi powtórzyć, ale zapisać już niekoniecznie. Dlaczego, skoro na pierwszy rzut oka nie ma w nim pułapek ortograficznych? Z powodu… przecinków!

W grę wchodzą dwie wersje zapisu:
1. Koń, jaki jest, każdy widzi
2. Koń jaki jest, każdy widzi

Która jest poprawna?

Weźmy więc na warsztat zdanie nr 1. Na pozór wszystko jest w nim poprawne, przecinek przed wprowadzającym zdanie podrzędne wskaźnikiem zespolenia jaki też jest, więc na oko błędu nie ma. Pamiętajmy jednak, że przecinkiem rozdzielamy tutaj zdanie podrzędne od nadrzędnego. O ile zdanie podrzędne (jaki jest) w tym wypadku nie budzi wątpliwości, o tyle zdanie nadrzędne uzyskuje niemożliwą do zaakceptowania postać: koń każdy widzi. Ponieważ sensu nie ma ono za grosz (nawet ten sprzed denominacji), trzeba tę wersję odrzucić.

Weźmy więc wersję nr 2, która na pozór wygląda gorzej — brak przecinka przed jaki powoduje, że wielu czytelników odrzuca taką wersję już na wstępie. Jest to jednak zbyt powierzchowne spojrzenie na problem, gdyż właściwe spojrzenie wymaga wglądu w strukturę zdania. Zdanie nadrzędne każdy widzi nie budzi tutaj żadnych zastrzeżeń. Dziwić natomiast może zdane podrzędne koń jaki jest. Brzmi bezsensownie, a przynajmniej osobliwie. Nie będzie ono jednak dziwić, gdy zauważymy, że mamy tu do czynienia z szykiem przestawnym, czyli inwersją. Jeżeli zamienimy miejscami wyrazy, otrzymamy w pełni poprawne i sensowne zdanie nadrzędne: jaki jest koń. Takie zresztą jest właściwe odczytanie, gdyż zdanie:
Koń jaki jest, każdy widzi
znaczy dokładnie to samo co
Jaki jest koń, każdy widzi
albo
Każdy widzi, jaki jest koń.

A przecież o zakomunikowanie właśnie tego chodziło Chmielowskiemu!

Zostaw komentarz

Silnik: Wordpress - Theme autorstwa N.Design Studio. Spolszczenie: Adam Klimowski. Modyfikacja: Łukasz Rokicki.
RSS wpisów RSS komentarzy