03 04
Charakteryzowanie świata przedstawionego to elementarna umiejętność w zakresie analizy dzieła literackiego. Teoretycznie powinien się nią wykazać nawet oporny na zdobywaną wiedzę absolwent szkoły podstawowej. A praktycznie?
Goszcząc w jednym z nie najgorszych liceów na ustnej maturze, miałem nieprzyjemność wysłuchać prezentacji ucznia poświęconej kreowaniu świata przedstawionego w powieściach jednego z twórców literatury fantasty. Ponieważ szanowny abiturient raczył wygadywać androny (do których chyba sam nie był przekonany…) na tle przypadkowo dobranych slajdów, postanowiłem go dobić w dosyć perfidny sposób. Poprosiłem więc, by zdefiniował występujące w temacie jego prezentacji pojęcie świat przedstawiony. Jak się zapewne Państwo domyślają, nie miał on już nawet nie zielonego, ale nawet seledynowego pojęcia o tym, co ów termin oznacza. Bywa więc i tak, dlatego pokrótce wyjaśnię, czym jest świat przedstawiony i jakie są jego składniki.
Przeczytaj cały artykuł »
Share on Facebook
01 23
Kolejna rzecz z rodzaju tych oczywistych. Niestety, jak się okazuje, wcale nie tak oczywistych, mimo że te pojęcia wbija się uczniom od zamierzchłych czasów podstawówki. Jednak są to działania bezskuteczne, a nawet wśród uczniów klas maturalnych spotyka się wcale nie tak rzadko niedopuszczalne utożsamienie wiersza z liryką, a prozy z epiką. Dlatego uznałem, że jest to kolejny problem, który zasługuje na omówienie.
Przeczytaj cały artykuł »
Share on Facebook
01 14
Są w języku takie słowa, których odmiana wydaje się oczywista, ale do czasu… Komplikacje w tym zakresie uświadamiamy sobie, gdy wyraz ma kilka znaczeń, z czego najbardziej rozpowszechnione jest jedno, a pozostałe pojawiają się o wiele rzadziej. W takim przypadku nasuwa się dylemat związany z odmianą, która uzależniona jest wówczas od rodzaju gramatycznego i znaczenia wyrazu. Stąd biorą się na przykład wątpliwości, czy Adam Mickiewicz jest autorem liryk lozańskich, czy liryków lozańskich (stosowanie wielkiej litery nie ma tu uzasadnienia, gdyż jest to ogólne określenie tych wierszy, a nie tytuł zbioru).
Problem w tym akurat przypadku wynika z istnienia dwóch wyrazów: liryka i liryk, które łącznie mają aż trzy znaczenia i tyleż wzorców odmiany.
Przeczytaj cały artykuł »
Share on Facebook
03 14
Tym razem, znów wychodząc naprzeciw potrzebom czytelników, objaśnię różnicę między dwoma terminami: „antyteza” i „oksymoron”, zwłaszcza że z doświadczenia wiem, iż uczniowie mają niestety problem z właściwym rozróżnianiem tych dwóch pojęć, a podawane w różnych miejscach definicje, które powinny ułatwić uchwycenie różnicy między nimi, często odnoszą się do najbardziej typowych przypadków, co powoduje, że wiele antytez czy oksymoronów po prostu nie mieści się w ukutych na potrzeby uczniów formułkach. Oczywiście zdaję sobie sprawę, że przy objaśnianiu pewnych rzeczy uczniom uproszczenia są niezbędne, jednak w zbyt wielu przypadkach powodują one, iż młodzi, i nie tylko młodzi, ludzie nie potrafią poradzić sobie w sytuacjach nawet nie nietypowych, lecz po prostu w jakimś stopniu od typowych odbiegających.
Antytezę i oksymoron łączy jedno: pewna logiczna sprzeczność. Uczniowie zwykle bez większych problemów dostrzegają ją w tekście, problemy zaczynają się jednak przy próbie zastosowania do niej odpowiedniego terminu. Mam nadzieję, że poniższe wyjaśnienia i przykłady rozwieją wszelkie wątpliwości.
Przeczytaj cały artykuł »
Share on Facebook
03 16
Dziś — można powiedzieć, że na życzenie czytelników, którzy chociaż szukali, nie znaleźli tu odpowiedzi na swe wątpliwości — omówimy kolejną parę nie do końca właściwie rozróżnianych przez uczniów pojęć: parafraza i peryfraza. W tym przypadku przyczyną mylenia tych terminów jest przede wszystkim podobieństwo brzmieniowe.
Przeczytaj cały artykuł »
Share on Facebook
03 06
Rozróżnienie między symbolem a alegorią, chociaż na pozór niezbyt skomplikowane, nie jest tak proste, jak by się mogło wydawać. Przede wszystkim dlatego, że oba te zjawiska służą temu samemu celowi: mówieniu nie wprost, lecz za pomocą obrazów, sensów niewynikających dosłownie z treści. Co prawda, źródła naukowe zauważają, iż symbol od alegorii różni liczba możliwych do przypisania znaczeń (alegoria ma być jednoznaczna, symbol — wieloznaczny), oraz stopień utrwalenia w tradycji (alegoria ma być rozpoznawalna i w sposób skonwencjonalizowany połączona w świadomości odbiorców ze znaczeniem, podczas gdy symbol może być wymyślony ad hoc i mieć znaczenie znane tylko autorowi), jednak poleganie tylko i wyłącznie na tych kryteriach wydaje się mocno ryzykowne.
Przeczytaj cały artykuł »
Share on Facebook
02 27
Animizacja, personifikacja, antropomorfizacja — te trzy pojęcia są nagminnie mylone przez młodzież na wszystkich etapach edukacji. Uczniowie, którzy poprawnie operują tymi terminami, należą niestety do rzadkości. Mam nadzieję, że poniższy „wykład” rozwieje wątpliwości wielu osób.
Przeczytaj cały artykuł »
Share on Facebook
Jestem nauczycielem języka polskiego w jednym z warszawskich liceów. Na tej stronie chcę dzielić się refleksjami dotyczącymi literatury, języka, edukacji, mediów. Nie zabraknie również tekstów mających na celu pomoc uczniom w zrozumieniu pewnych kwestii i zjawisk.
