I tak po raz kolejny wchodzimy w okres świąt narodowych. Niestety, tym razem wciąż jeszcze w cieniu tragedii smoleńskiej. Czas w okolicach 2 i 3 maja to dni, w których odbywa się szereg apelów, ceremonii i innych uroczystości, których obowiązkowym elementem jest sztandar. Nie inaczej jest też rokrocznie w ostatnich dniach kwietnia w polskich liceach — nikt chyba nie wyobraża sobie żegnania klas maturalnych bez jego asysty. Każda z tych uroczystości ma swój własny ceremoniał, którego pierwszym elementem, jeszcze przed odśpiewaniem hymnu, jest komenda… No właśnie. Problem w tym, że istnieją dwie konkurujące ze sobą jej wersje, z których poprawna jest tylko jedna.

Wprowadzić sztandar czy poczet sztandarowy?

W wielu szkołach (i nie tylko), o czym można przekonać się chociażby na podstawie dostępnych w sieci scenariuszy imprez czy ceremoniałów, stosuje się komendę:

Poczet sztandarowy wprowadzić!

Z przykrością stwierdzić należy, że w ten właśnie sposób w powszechnej świadomości już od najmłodszych lat życia obywateli upowszechnia się forma ewidentnie błędna. Dlaczego? Otóż wyraz poczet znaczy:

poczet
1. «zespół osób»
2. daw. «oddział żołnierzy»
3. daw. «rachunek, rachuba»¹

To samo źródło podaje również znaczenie frazy poczet sztandarowy w następujący sposób:

poczet sztandarowy
honorowa asysta sztandaru²

Tak więc komenda

Poczet sztandarowy wprowadzić!

w dosłownym rozumieniu oznaczałaby polecenie wprowadzenia osób opiekujących się sztandarem. Innymi słowy: musiałby istnieć jakiś podmiot owych ludzi wprowadzający. Poczet jednak wchodzi sam, a jego zadaniem jest nic innego jak wprowadzenie sztandaru. Dlatego też komenda

Sztandar wprowadzić

jest nie tylko krótsza, ale w odróżnieniu od poprzedniej poprawna i logiczna.

Gdzieniegdzie spotyka się rozbudowaną formę

Poczet sztandarowy [tu często wstawia się np. nazwę szkoły], sztandar wprowadzić!

Forma ta pod względem logicznym jest poprawna, ponieważ poczet występuje tu jako wskazywany werbalnie adresat komendy, jednakże nie brzmi ona dobrze ze względów stylistycznych (współwystępowanie w bardzo bliskim sąsiedztwie słów o tym samym rdzeniu: sztandar i sztandarowy), a ponadto zawiera pewną redundancję (nadmiar) informacji — w kontekście uroczystości adresat tej właśnie komendy jest oczywisty.

Dlaczego sztandar „wprowadzamy”

Spotkałem się kiedyś z pytaniem, dlaczego sztandar wprowadza się, a nie wnosi. Powód jest prosty. Chodzi o to, by zaznaczyć, że sztandar nie jest byle jakim przedmiotem, lecz czymś wyróżnionym. Wnieść można krzesła, stoły, paczki i inne rzeczy, sztandarowi jednak, jako symbolowi danej instytucji, należy się szczególne traktowanie. Dlatego wprowadza się go — tak jak honorowego gościa, bo można powiedzieć, że w takiej właśnie roli sztandar uświetnia uroczystość.

Jak odmieniać

Czasami stykam się z wątpliwościami: mówimy o poczcie czy poczecie sztandarowym? Sprawa na gruncie gramatyki jest oczywista: mamy tu do czynienia z tzw. „e” ruchomym, które w zależności od sąsiedztwa fonetycznego w pewnych formach fleksyjnych występuje, a w innych zanika. W związku z tym wyraz poczet odmienia się jak podano poniżej (w nawiasie formy liczby mnogiej):

M. poczet (poczty)
D. pocztu (pocztów)
C. pocztowi (pocztom)
D. poczet (poczty)
Ms. poczcie (pocztach)
N. pocztem (pocztami)
W. poczcie (poczty).

PS.
Na wstępie wspomniałem o tragedii smoleńskiej, która chyba jeszcze na długo pozostanie w naszej pamięci. Zapraszam do zapoznania się ze zdjęciami, które zrobiłem w tych pełnych smutku dniach w Warszawie. Galeria dostępna jest pod adresem: http://www.flickr.com/photos/lukaszrokicki/sets/72157623916442544/

¹ Vide: http://sjp.pwn.pl/haslo.php?id=2501854.

² Vide: http://sjp.pwn.pl/haslo.php?id=2501856.

Share on Facebook