Problem, który poruszam tym razem, nie należy do najistotniejszych, niemniej jednak wielu użytkowników języka, którzy nie chcieliby uchybiać normie, ma wątpliwość, czy wymieniony w tytule wyraz należy rozpoczynać wielką czy małą literą. Wbrew pozorom sprawa nie jest tak oczywista, jak wydawało się językoznawcom jeszcze kilka lat temu. Zapraszam do lektury dalszej części artykułu.

Problem „filozoficzny”?

Początkowo rzecz była prosta. Językoznawcy potraktowali słowo Internet jak nazwę własną. Uznali, że skoro z założenia Internet ma być jedną globalną siecią teleinformatyczną, to należy go w ten sposób wyróżnić — bo Internet, jako twór globalny, jest jeden, tak samo jedna jest nasza Ziemia i jedno jest nasze Słońce. A jeśli jest jeden, powinien być raczej traktowany jak jednostkowa nazwa własna. Tyle że w tamtych czasach nikt naprawdę nie wiedział, czy Internet się przyjmie, a jeżeli tak, to w jakim kierunku się rozwinie.

Nie trzeba było wiele czasu, by okazało się, że idea sieci globalnej przyjęła się, ale jednocześnie nowe medium wymknęło się spod kontroli i zaczęło ewoluować w wielu kierunkach jednocześnie — także takich, które dążyły do wyodrębnienia w globalnej sieci swego rodzaju enklaw. Zauważyli to językoznawcy, którzy zaczęli zalecać, by pisownię tego słowa uzależniać od kontekstu znaczeniowego:

1. In•ter•net (globalna sieć komputerowa) -etu, -ecie
2. in•ter•net (samodzielna sieć lub fragment Internetu) -etu, -ecie¹

Mówiąc krótko: o pisowni ma decydować to, czy mówimy o sieci globalnej czy ograniczonej. I tu pojawia się problem, rzekłbym, natury filozoficznej.

Czy Internet w ogóle istnieje?

Otóż sieć globalna, do której miałby się odnosić wyraz Internet pisany wielką literą, jest w gruncie rzeczy tworem abstrakcyjnym, nieznajdującym swej pełnej konkretyzacji w rzeczywistości, a to z tej prostej przyczyny, że istnieje szereg różnego rodzaju zamkniętych serwisów i przyrośniętych do niego sieci, do których dostęp jest możliwy po wniesieniu opłaty lub spełnieniu innych warunków, jak np. członkostwo w organizacji itp. Poza tym nie we wszystkich krajach mieszkańcy mogą mieć pełny dostęp do zawartości sieci globalnej (np. cenzura Internetu w Chinach, ale nie tylko, gdyż w innych krajach również filtruje się treści). U wielu mniej zorientowanych w temacie osób może to rodzić przeświadczenie, że „internetów” jest wiele. Internet w dalszym ciągu jest jeden, tyle że nie dla każdego dostępny w tym samym stopniu. Dlatego zasada nakazująca pisownię wyrazu Internet, gdy oznacza on globalną sieć teleinformatyczną, jest aktualna, uzasadniona i obowiązująca.

Czy można mówić o części Internetu?

Pozostaje również pytanie, jak rozumieć sformułowanie część Internetu. Terytorialnie? Ze względu na używany protokół? Jakbyśmy nie chcieli Internetu (czy internetu) dzielić, podział taki będzie równie abstrakcyjny jak krojenie wody w jeziorze. Istnieje szereg sposobów, by ominąć np. restrykcje terytorialne. Wystarczy trochę wiedzy, odpowiednie oprogramowanie lub sprzęt… Nie pora wdawać się w szczegóły, ale mówienie o czymś takim jak fragment Internetu może i miało sens, ale w czasie, gdy — paradoksalnie — sieć pomyślana jako globalna nie zdążyła się jeszcze zglobalizować, a jej struktura była jeszcze „możliwa do ogarnięcia” i mocno rozczłonkowana między główne ośrodki, stanowiące swego rodzaju centra, pomiędzy którymi panowała teleinformatyczna próżnia. Obecnie struktura sieci jest tak zdecentralizowana i zagęszczona, że trudno w jakikolwiek sposób podzielić ją na części.

Z drugiej strony, wydawać by się mogło, iż mówienie o fragmencie sieci nie jest tak do końca pozbawione sensu, jeśli weźmiemy pod uwagę np. filtrowanie dostępu do jej zasobów w Chinach. Tylko proszę zauważyć, że prowadzi nas to do paradoksów, bo powinniśmy wtedy pisać, że Polacy korzystają z Internetu, a Chińczycy — z internetu (czyli mówiąc ściślej: tych zasobów globalnej sieci, których nie blokuje cenzura). Bez sensu…

Zapomniany intranet…

Jeszcze bardziej wątpliwe jest odnoszenie pojęcia internet do samodzielnych sieci, w tym sieci zamkniętych. Owszem, istnieją takie, ale raczej na ich określenie stosuje się już od dawien dawna termin intranet. Kiedyś takie sieci miały rzeczywiście charakter zamknięty, ale zamknięcie to miało charakter fizyczny i wynikało z odrębności infrastruktury, np. w obrębie firmy, ośrodka badawczego, ważnej instytucji państwowej. Tyle że takie sieci oczywiście z Internetem nie miały niczego wspólnego. Dlatego mówiło się o nich jako o sieciach samodzielnych. Obecnie takie sieci mają zwykle połączenie z siecią globalną — można się za jej pośrednictwem zalogować do intranetu z dowolnego miejsca na Świecie, a z komputerów tworzących sieć zamkniętą możliwy jest dostęp do sieci globalnej (chociaż czasami, ze względu na bezpieczeństwo danych, w ograniczonym zakresie). Tyle że sieci te z oczywistych względów są mocno zabezpieczone przed nieautoryzowanym dostępem (bramki, NAT).

Również namiastkę Internetu funkcjonującą w Korei Północnej można określić jako intranet, gdyż formalnie spełnia ona wszelkie ku temu wymogi — w zasadzie jest to zamknięta sieć krajowa, gdyż stopień jej „otwarcia” jest o wiele mniejszy niż nawet w Chinach.

Ponieważ takich sieci jest wiele, słowo intranet należy rozpoczynać małą literą.

Internet to nie tylko sieć!

Niedoskonałość reguły ortograficznej wynika z kilku przyczyn, ale przede wszystkim z nieco idealistycznego podejścia do tematu sieci globalnej, jak również z tego, że technika idzie naprzód i to, co jeszcze było do przyjęcia kilka lat temu, w czasach obecnych nijak nie przystaje do rzeczywistości.

Proszę zauważyć, że słowniki, nawet te funkcjonujące w sieci, nie wyczerpują treści przedmiotowego wyrazu. Otóż od długiego już czasu słowo internet funkcjonuje jako nie określenie sieci, lecz nazwa usługi umożliwiającej dostęp do niej. Slogan reklamowy internet za złotówkę nie znaczy, że za złotówkę można kupić Internet, lecz dostęp do niego. Podobnie w przypadku wyrażeń szybki internet czy internet szerokopasmowy — „szybkość” ani „szerokopasmowość” nie są cechami właściwymi samej sieci globalnej, lecz czynnikiem zależnym od możliwości technicznych i oferty firmy, która dostęp do jej zasobów oferuje. Wiadomo: jeśli zapłacisz więcej, operator zdejmie blokadę, zwiększy szybkość transferu i zniesie limit przesyłanych danych. Oczywiście w przypadku, gdy mówimy o samej usłudze przyłączenia do sieci i jej właściwościach, słowo internet rozpoczynamy małą literą.

Tendencja do ujednolicenia pisowni

Obecnie coraz częściej podważa się jakikolwiek sens pisania przedmiotowego wyrazu wielką literą. Zwolennicy takiego rozwiązania twierdzą, iż wraz z upowszechnieniem Internet stał się takim samym medium jak radio czy telewizja. A skoro tamtych wyrazów nie pisze się wielką literą, nie ma to sensu również w przypadku słowa Internet. Niewykluczone, że za jakiś czas stanowisko to zwycięży i dojdzie do ujednolicenia pisowni, póki co jednak jest za wcześnie, by ten pogląd uznać za normę.

Sieć czy sieć?

Przy okazji muszę odnieść się do poglądu, jakoby wyraz sieć na określenie Internetu należało pisać wielką literą. Zwolennicy takiego poglądu twierdzą, iż słowo sieć jest polskim odpowiednikiem słowa Internet. Nie jest. Odpowiednikiem słowa sieć w języku angielskim jest wyraz net, będący normalnym rzeczownikiem pospolitym. Niezależnie od tego językoznawcy nie są w tej kwestii jednomyślni — niektórzy dopuszczają stosowanie wielkiej litery, jeśli z kontekstu wyraźnie wynika, iż słowo te jest zamiennikiem nazwy Internet, inni zaś twierdzą, że chociaż rozumieją intencje osób stosujących w tym kontekście wielką literę, nie zalecają tego typu praktyki.

Podsumowanie

— piszemy Internet, jeśli mamy na myśli globalną sieć teleinformatyczną, np. Muszę się połączyć z Internetem albo Więcej na ten temat można przeczytać w Internecie;

— piszemy internet, jeśli mamy na myśli usługę dostępu do Internetu lub łącze internetowe, np. Jutro podłączą mi internet, Popsuł mi się internet, Mam w domu internet, Oferujemy szybki, szerokopasmowy internet;

— jeśli mamy na myśli wydzieloną sieć (niezależnie od tego, czy jest ona całkowicie zamknięta czy ma ograniczone połączenie z Internetem, używamy słowa intranet;

— zdania językoznawców w kwestii zasadności pisowni słowa sieć wielką literą, jeśli słowo to występuje jako zamiennik nazwy własnej Internet są podzielone.

W związku z powyższym zdanie Nie mogę połączyć się z Internetem, bo mi się internet popsuł jest może niezgrabne pod względem stylistycznym, jednak mimo pozornej niekonsekwencji, zgodne z normą ortograficzną.

¹ http://so.pwn.pl/lista.php?co=internet (wróć)

Share on Facebook