W meczu określanym jako derby Polski Lech Poznań przegrał z Legią Warszawa 1:3. Nie o wyniku jednak chciałem pisać, lecz o tendencji do nadużywania słowa derby. Otóż okazuje się, że derbów mamy jak nigdy dotąd: są derby Warszawy (Legia — Polonia), do niedawna mieliśmy derby Krakowa (Wisła — Cracovia), w innych krajach uwagę przyciągają derby Glasgow (Celtic — Rangers), Moskwy (CSKA — Spartak), Rzymu (Lazio — Roma) i wiele innych. Jest jeszcze określany mianem derbów prestiżowy mecz Borussia Dortmund — Schalke Gelsenkirchen i wreszcie coś na absolutnym szczycie: derby Europy (Real Madryt — FC Barcelona). Czy w każdym wypadku określenie derby jest zasadne?

Definicje słownikowe

Otóż słowo derby pierwotnie oznaczało gonitwę 3-letnich koni pełnej krwi angielskiej, rozgrywaną raz w roku na dystansie 2400 m. Wyścigami konnymi jednak niewielu się już interesuje (zawsze był to sport elitarny, nie popularny), a nazwa zaczęła odnosić się do innych dziedzin sportu.

Słownik Języka Polskiego PWN definiuje derby jako:

mecz dwóch lokalnych drużyn¹

Pojęcie lokalności nie jest jednak zbyt precyzyjne. Ściślej problem ujmuje Wikipedia (w tym wypadku wiarygodna):

Derby Sportowe (derby lokalne) — zawody sportowe z udziałem drużyn, najczęściej dwóch z jednego miasta lub regionu. Nazwa „derby” najprawdopodobniej pochodzi od meczu piłkarskiego rozgrywanego w angielskim mieście Derby (grali zawodnicy z jednej części miasta, a w przeciwnej drużynie z drugiej)².

Wydaje się, że definicja z Wikipedii, ograniczająca derby do miasta lub regionu, zgodna jest z intuicją większości użytkowników. Jak najbardziej poprawne jest więc mówienie o derbach Warszawy, derbach Krakowa i innych miast. Poprawne będzie również mówienie o derbach Wielkopolski, derbach Śląska lub derbach Zagłębia Ruhry (wspomniany jeż mecz Borussia Dortmund — Schalke Gelsenkirchen). Mówienie jednak o *derbach Polski lub *derbach Europy jest zdecydowanie nadużyciem. Równie dobrze można by mówić o tych drugich w wypadku meczu FC Barcelona ze Spartakiem Moskwa…

Ułomność definicji słownikowej

Trudno nie zauważyć, że omawiane pojęcie wiąże się z zasięgiem rozgrywek. Wynikało by z tego, że w najniższych klasach rozgrywkowych, gdzie grają drużyny z jednego regionu, większość meczów można by nazwać derbami. Jednak lokalnego meczu drużyny z jakiegoś miasta z drużyną z pobliskiej wioski derbami raczej nazywać nie będziemy, nawet jeśli odległość między stadionami klubów będzie mniejsza niż w wypadku rozgrywanych jeszcze do niedawna derbów Wielkopolski (Lech Poznań — Amica Wronki). Co więcej, nie powiemy nikt nie mówi o *derby Polski w odniesieniu np. do meczu Górnik Zabrze — Wisła Kraków, chociaż bliżej z Zabrza do Krakowa niż z Warszawy do Poznania… Ciekawe? Tak, gdyż wynika z tego kolejny wniosek.

Nowa tendencja znaczeniowa

Trudno oprzeć się wrażeniu, że mamy do czynienia z ewolucją znaczenia pojęcia derby. O ile pierwotnie ma ono odniesienie czysto geograficzne, o tyle obecnie wydaje się, że dołącza do niego kategoria rangi — mecz derbowy nie tylko powinien dotyczyć spotkania o charakterze lokalnym, lecz towarzyszyć mu również powinny odpowiednie zainteresowanie i ranga. Dlatego mecz Legii z Polonią będzie spotkaniem derbowym, jednak o meczu Legii z Polonezem, mimo że oba kluby pochodzą z tego samego miasta, nikt tak nie powie — obie drużyny dzieli przepaść kilku klas rozgrywkowych. Gdyby jednak oba zaczęły rywalizować ze sobą w tej samej klasie rozgrywek, nazwa taka niewątpliwie zaczęła by być do takiego meczu odnoszona — oczywiście zgodnie z niepisaną zasadą, że im wyższa klasa rozgrywek, tym chętniej mówi się o derbach. Nie jest to jednak zasada bezwzględna. Istnieją spotkania, które są postrzegane jako derby, mimo że odbywają się w podrzędnych ligach — w tym wypadku są to jednak mecze szczególnie ważne dla lokalnych kibiców, budzące nieporównywalne z innymi meczami uczucia i emocje oraz mające swoją historię.

Z tego wynika, że osoby nazywające mecze Realu z Barceloną *derbami Europy mają na myśli tylko i wyłącznie to, że mecz ten budzi ogromne zainteresowanie i emocje oraz wpisuje się w pewna tradycję potyczek tych dwóch zespołów. Tę samą logikę przyjmują również osoby nazywające potyczki Legii z Lechem *derbami Polski

***

Które więc mecze są derbami, a które nie? Do końca rozstrzygać nie chcę. Myślę, że najlepiej czują to sami kibice. Nie zgodzę się jednak na określenia *derby Europy czy *derby Polski, ponieważ skupiają się one tylko na randze spotkania, pomijają natomiast aspekt rozsądnie pojętej lokalności. Ewentualnie zgodziłbym się na derby Polski, gdyby taki mecz miał być rozgrywany w ramach Ligi Mistrzów, na co się oczywiście nie zanosi…

Tak czy owak trudno oprzeć się wrażeniu, że nadużywanie słowa derby ma charakter marketingowy — używając go, zwiększa się rangę meczu, tworzy wokół niego odpowiednią emocjonalną otoczkę, co może przełożyć się na zyski finansowe dla klubu, stacji telewizyjnych itp.

¹ http://sjp.pwn.pl/slownik/2554778/derby (wróć)

² http://pl.wikipedia.org/wiki/Derby_sportowe (wróć)

Share on Facebook