Dziś o kolejnym często nadużywanym słowie: moment. Nadużycie oznacza, że zastosowanie danego słowa nie jest karygodnym błędem, lecz że staje się rozpowszechnioną manierą i wypiera z użytku obecne w polszczyźnie od dawna i odpowiedniejsze konstrukcje.

W dalszej części artykuły zdefiniujemy znaczenie tego wyrazu, wskażemy przykłady jego nadużywania i poszukamy prostszych, krótszych i poprawnych znaczeniowo jego odpowiedników.

Na początek zapoznajmy się z definicją słowa moment wg SJP PWN.

moment
1. «bardzo krótki odcinek czasu»
2. «pewien odcinek czasu wyodrębniony ze względu na ważne wydarzenia»
3. «fragment czegoś, co ma jakiś przebieg w czasie»
4. «wielkość stosowana w mechanice bryły»¹

Czwartą definicję pominiemy, ponieważ ma ona specjalistyczny charakter i nie dotyczy interesujących nas zastosowań, natomiast trzy pierwsze wyraźnie wskazują, iż słowo moment odnosi się do bardzo krótkiego odcinka czasu, często wyodrębnionego z okresu trwania jakiejś czynności lub stanu.

A teraz przyjrzyjmy się kilku reprezentatywnym przykładom nadużyć.

W momencie zamiast w czasie (podczas)

Zastałem go w momencie gotowania obiadu.
Strzały padły w momencie akcji antyterrorystów.
Cudowna metoda wypoczynku dla każdego w momencie świąt.

Widać wyraźnie, że w powyższych przykładach słowo moment zostało użyte w sposób nieuprawniony lub przynajmniej wątpliwy. Zdecydowanie bardziej pasowałoby w nich słowo podczas lub wyrażenie w czasie. Miałyby jednak uzasadnienie konstrukcje np.
Przeszkodził mi w momencie kończenia gotowania obiadu.
Strzały padły w najbardziej ryzykownym momencie akcji antyterrorystów;
Dzielenie się opłatkiem jest najbardziej wzruszającym momentem świąt.

W tych zdaniach słowo moment faktycznie określałoby jakiś wyodrębniony z większej całości odcinek czasu.

W momencie zamiast po

W momencie zakończenia programu prania należy zaczekać ok. 2 min na odblokowanie drzwiczek.
W momencie ukończenia szkoły pójdę na studia.

Proszę zauważyć, że powyższe konstrukcje sugerowałyby równoczesność zakończenia prania i czekania oraz ukończenia szkoły i pójścia na studia. Z doświadczenia wiemy jednak, że ww. czynności nie występują równolegle, lecz pierwsza poprzedza drugą. Dlatego tutaj zdecydowanie należy użyć konstrukcji: po zakończeniu…, po ukończeniu…:
Po zakończeniu programu prania należy zaczekać ok. 2 min na odblokowanie drzwiczek.
Po ukończenia]u szkoły pójdę na studia.

Sens natomiast miałaby konstrukcja:
Na odblokowanie drzwiczek należy poczekać dwie minuty od momentu zakończenia programu prania.

W momencie zamiast jeżeli (jeśli)

Jak zmienić klasę pola input w momencie gdy jest ukryte?
W momencie, gdy część podrzędna zdania znajduje się na jego początku lub w jego środku, to oba człony tego zdania oddziela się przecinkiem lub przecinkami.

Bardziej wyrobieni językowo użytkownicy na pewno intuicyjnie nawet czują, że czegoś w tych zdaniach jest za dużo. O wiele zgrabniej, a przede wszystkim sensowniej, byłoby użyć tu wyrazu jeżeli lub jeśli:
Jak zmienić klasę pola input, jeżeli jest ukryte?
Jeżeli część podrzędna zdania znajduje się na jego początku lub w jego środku, to oba człony tego zdania oddziela się przecinkiem lub przecinkami.

W momencie zamiast w razie

Orange zdejmuje simlocki w momencie przeniesienia numeru od konkurencji do abonamentu.
Suma ubezpieczenia płatna w momencie śmierci ubezpieczonego

W powyższych przykładach również nie mamy do czynienia z równoczesnością czynności, lecz z pewnym następstwem warunkowym, dlatego lepiej użyć lepiej oddającej tę zależność konstrukcji w razie:
Orange zdejmuje simlocki w razie przeniesienia numeru od konkurencji do abonamentu.
Suma ubezpieczenia płatna w razie śmierci ubezpieczonego.

W momencie zamiast… niczego!

Co się stanie, jeśli blokada zostanie zdjęta w momencie, gdy ktoś edytuje stronę?
Bateria często pada w komórce w momencie, kiedy jej najbardziej potrzebujesz.
Co zrobić, w momencie, gdy nie starcza pieniędzy na utrzymanie?

Są to klasyczne przykłady tzw. wodolejstwa, które można rozumieć także jako celowe „rozdymanie zdań” przez uzupełnianie ich nie wnoszącą żadnych treści „watą słowną”. Te same treści można wyrazić krócej i konkretniej:
Co się stanie, jeśli blokada zostanie zdjęta, gdy ktoś edytuje stronę?
Bateria często pada w komórce, kiedy jej najbardziej potrzebujesz.
Co zrobić, gdy nie starcza pieniędzy na utrzymanie?

Prawda, że lepiej brzmi?

¹ http://sjp.pwn.pl/slownik/2484315/moment (wróć)

Share on Facebook