Dosiego roku czy Do siego roku?
Baza wiedzy, Język, Leksyka/semantyka, Ortografia, Wskazówki poprawnościowe
W poprzednim artykule omówiłem pisownię wyrażenia Nowy Rok w życzeniach noworocznych. Dziś kolejna kwestia związana z pisownią życzeń składanych z tej okazji. Chodzi mianowicie o rozstrzygnięcie, która forma zapisu jest poprawna: Do siego roku czy Dosiego roku. Nie od rzeczy będzie również wyjaśnić, co tak sformułowane życzenia naprawdę znaczą, gdyż jak się wydaje, wiele osób składa je, nie do końca zdając sobie sprawę z ich znaczenia, a czasami wręcz nic na ten temat nie wiedząc…
Do siego roku?
Do pewnego momentu problem tak naprawdę nie istniał: nie pamiętam, żebym w czasach poprzedzających wysyp reklam proszków do prania spotykał się z inną formą niż Do siego roku. I jest to jedyna poprawna forma, chociaż jej rozumienie nie jest powszechne.
Otóż siego to forma dopełniacza liczby pojedynczej zaimka si, który w obecnej polszczyźnie już nie występuje, a najbardziej zbliżony znaczeniowo jest do zaimka tamten, o czym świadczą językowe relikty takie jak ni to, ni sio (ani to, ani tamto), tak czy siak (tak czy inaczej), taki siaki i owaki.
Pierwotnie formuła Do siego roku nie była związana z Nowym Rokiem, lecz Bożym Narodzeniem, a konkretnie Wigilią, kiedy słowami Oby Bóg dał doczekać nam do siego roku (lub podobnymi) życzono sobie, by wszyscy w tym samym składzie spotkali się w Wigilię następnego roku. Siego znaczyło więc tyle co tamtego, czyli tego, który ma nadejść. Tradycja składania sobie takich życzeń przetrwała w uwspółcześnionej formie, o czym mogę osobiście zaświadczyć, jako że pamiętam, iż w mojej rodzinie życzono sobie właśnie: I obyśmy wszyscy spotkali się za rok. Do siego roku miało to samo znaczenie. Dopiero z czasem tradycja składania takich życzeń przeniosła się z Wigilii na Sylwestra i Nowy Rok.
Dosiego roku?
W latach 90. XX w. producent proszku do prania Dosia okrasił nadawaną w okolicach Nowego Roku reklamę hasłem Dosiego roku, nawiązującym treścią do utrwalonych w tradycji życzeń, a formą zapisu do nazwy reklamowanego produktu. Niestety, siła mediów okazała się potężna, a ten naprawdę udany żart językowy (tak krytykowani przeze mnie spece od marketingu też czasami potrafią wymyślić coś naprawdę ciekawego i godnego uznania) przyniósł upowszechnienie się błędnej formy… Ukoronowaniem tego trendu było pojawienie się niepoprawnie zapisanych życzeń na siedzibie znanej ze swych ortograficznych dokonań osoby publicznej… I wtedy dziwnym trafem (chociaż pewnie ani dziwnym, ani trafem…) pojawili się nie wiadomo skąd (wiadomo…) ludzie usiłujący dowieść, iż błędna forma jest… poprawna. Na uzasadnienie swej tezy odwołali się do pewnej „legendy” tłumaczącej rzekomo powstanie omawianej formuły. Otóż forma dosiego miałaby wywodzić się od imienia Dosia, będącego zdrobnieniem od Dorota. Według jednej z wersji kobieta o tymże imieniu miała dożyć podeszłego wieku, w związku z czym Dosiego roku, a konkretniej zwrot Obyśmy dożyli dosiego roku miałby znaczyć Obyśmy dożyli takiego wieku, jakiego dożyła Dosia. Według innej, mniej rozpowszechnionej wersji bliżej nieokreślona Dosia miała słynąć z gospodarskich cnót, dzięki którym jej domostwo było wzorem porządku, czystości, dostatku itd. W tym sensie Dosiego roku miałoby znaczyć roku takiego, jak u Dosi, czyli dostatniego, pomyślnego itd.
Jest jednak pewien problem, i to zasadniczy. Otóż przymiotnik dzierżawczy od imienia Dosia powinien brzmieć Dosiny (tak jak Zosiny), w związku z czym poprawna byłaby forma Dosinego roku — forma *Dosiego byłaby w aż nazbyt oczywisty sposób błędna i nikt taką by się nie posłużył… Tak więc obrońcy z urzędu niepoprawnej formy nie popisali się, o nie…
Małą czy wielką literą?
Z powyższych ustaleń wynika, iż jedyną poprawną formą jest ta pisana małymi literami: do siego roku. Chyba że wyraz do występuje na początku zdania, czyli:
Obyśmy dożyli do siego roku
ale
Do siego roku!
Żaden z kolejnych wyrazów w tej formule nie powinien być pisany wielką literą, tak więc formy: *Do Siego roku, *Do siego Roku i *Do Siego Roku są błędne.
Pisowni błędnej formy, tj. *dosiego nie ma sensu rozważać, ale powiem, że pisownia tego przymiotnika wielką literą również byłaby błędna, chyba że wyraz ten występowałby na początku zdania.
Do siego roku!
Jestem nauczycielem języka polskiego w jednym z warszawskich liceów. Na tej stronie chcę dzielić się refleksjami dotyczącymi literatury, języka, edukacji, mediów. Nie zabraknie również tekstów mających na celu pomoc uczniom w zrozumieniu pewnych kwestii i zjawisk.
31 gru 2014 o 1:05
Absolutnie jedyną poprawną formą jest „dosiego”, w znaczeniu „dobrego”, „dostatniego”. Proszę się dokształcić.
3 sty 2015 o 15:39
@ Pastor
Proszę samemu się dokształcić lub podać źródło tych „rewelacji”. Dziwnym trafem to, co napisałem zgodne jest z rozstrzygnięciami znanych mi źródeł normatywnych i opiniami autorytetów językoznawczych…
1 sty 2016 o 10:19
A w ramach gawędy historyja mocno legendarna o długowiecznej, a przy tym ludziom życzliwej Dosi*:
Gdzieś blisko stołecznego wówczas miasta Polski była Dosia, cnotliwa, kochana, i sto lat przeżyła szczęśliwie. W wilią B. narodzenia uczuła zgon swój zbliżający się, spojrzała mile na obecnych, i rzekła: I wam Dosiego roku życzę. Zgasła spokojnie, a lud na pamiątkę jéj życia i śmierci wolnéj od cierpień, w tym dniu nawzajem sobie to życzenie powtarza.
* Lud polski, jego zwyczaje, zabobony, przez Łukasza Gołębiowskiego, w Warszawie, 1830, s. 234–235.
1 sty 2016 o 18:49
@ Iga
Wspomniałem o tej historii, ale w tym podaniu jest ona mało prawdopodobna. Kto mówi o sobie w taki sposób? Być może osoby z zespołem Aspergera, i to tylko niektóre. To wtórne wytłumaczenie czegoś, co co samo dobrze się tłumaczy logiką wewnątrzjęzykową.
18 gru 2018 o 14:01
Co za bzdety z tym proszkiem Dosia i jak to media stworzyły DOSIEGO ? Owszem, był taki w latach 90-tych, ale to jakaś głupota twierdzić że stąd forma pisana razem. Owszem, w TV czy kinie można znaleźć, ale to raczej nie proszek 🙂 . Np. w filmie 'Zaklęte rewiry’ (sceny sylwestrowe) wyraźnie jest widoczny napis – pisane razem DOSIEGO ROKU. Nie sądzę, aby wtedy (czy to w latach akcji fimu czy kręcenia go)
znany był taki proszek. Ja uważam, że obie formy są poprawne, od czego by ich nie wywodzić, więc po na siłę próbować uznać za słuszną tylko jedną ?
20 gru 2018 o 21:41
@ Kierowcabombowca
1. A gdzie ja napisałem, że reklama i media stworzyły tę formę? Napisałem o upowszechnieniu, a to bardzo duża różnica. Faktem jest, że przed ową reklamą forma pisana łącznie była – jak się wydaje – rzadziej spotykana, a to nie znaczy, że nie była spotykana w ogóle.Więc to nie bzdety, aczkolwiek może się Pan nie zgadzać z tą teorią, bo nie da się jej jednoznacznie potwierdzić ani obalić.
2. Na jakiej podstawie uważa Pan, że obie formy są poprawne? Na gruncie językoznawczym poprawna jest jedna forma. Tzw. etymologie ludowe może i ciekawie brzmią, ale są próbą wyjaśniania czegoś nie na gruncie wiedzy, lecz raczej jej braku. Tak więc nie mamy tu do czynienia z uznawaniem jednej formy „na siłę:.
31 gru 2018 o 12:57
Mnie o tej bogatej i długowiecznej Dosi opowiadała już w latach 60-tych moja mama,nota bene polonistka.I wpajała mnie i swoim uczniom, ze stąd się wzięły życzenia : Dosiego roku… Spór jak widać wciąż nie jest rozstrzygnięty 🙂
31 gru 2018 o 13:13
@Jagna
Ta historia o Dosi ma swoje lata, ale zrodziła się po zaniku świadomości etymologii tych życzeń. Owszem, pokutuje ona gdzieniegdzie, ale fachowcy nie mają wątpliwości ani co do etymologii, ani poprawności i uznają za poprawną formę pisaną rozdzielnie, a pisaną razem za błędną.
Mnie też w szkole różnych rzeczy uczyli, np., że nazwa Warszawa pochodzi od Warsa i Sawy, co jest bzdurą, o czym, podobnie jak o rzekomej Dosi, dowiedziałem się dopiero na studiach. Tu także powstała ludowa etymologia.
3 sty 2019 o 13:20
Absolutnie ma rację Pastor, źródło to profesor Bralczyk, który kiedyś w tv wyjaśniał właśnie tę kwestię i żadne reklamy nie mają tu nic do rzeczy!
3 sty 2019 o 18:01
Mam więcej argumentów, i to konkretnych.
https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/Do-siego-roku;8781.html
https://sjp.pwn.pl/so/do-siego-roku;4427104.html
M. Bańko, Słownik wyrazów trudnych i kłopotliwych PWN
Do tego mogę dodać kilka źródeł dodatkowych.
Nie rozumiem, dlaczego niektórzy z maniakalnym wręcz uporem wbrew przytoczonym faktom i wyjaśnieniom obstają przy błędnej formie, chociaż nie potrafią jej porządnie uzasadnić. Bo się tak wydaje? Bo gdzieś tak widzieli? To za mało.
31 gru 2019 o 16:35
Do siego 2020 roku!
31 gru 2019 o 22:01
Sensowny artykuł, dzięki Autorze. Jest merytorycznie, źródła są, a problemem jak widać nie są trudności ze zrozumieniem, tylko klasyczna zaściankowość „ja wiem lepiej”. To jak niektórzy wiedzą lepiej, to niech napiszą swoje artykuły, a nie krytykują anonimowo pod cudzym.
Do siego roku!
5 lut 2020 o 5:07
Panie Lukaszu,
Nie trzeba sie az tak zacietrzewiac, bo jezyki sie zmieniaja (o czym powinien Pan jako poliglota doskonale wiedziec) …. najwazniejsze, ze to zyczenie ma pozytywne zabarwienie czy pisane razem, czy osobno a tylko czas pokaze, ktora forma prztrwa :):)
7 lut 2020 o 20:34
@ Basia
To nie zacietrzewienie, tylko obrona stanowiska, które ma naukowe poparcie przed argumentami typu: jest tak, bo ja tak myślę.
Zobaczymy, która forma przetrwa, ale moim zdaniem warto powalczyć o tę, która ma większy sens.
8 sie 2023 o 23:55
Dosia pewnie od Dobrosławy. Ale „Do siego roku!” zawsze kojarzy się z przyszłością i dobrym życzeniem.