No właśnie. Nigdy się nad tym nie zastanawiałem (zapewne dlatego, że nie miałem styczności z rzeczoną potrawą) — do momentu, gdy zwrócono moją uwagę na szyld (a właściwie dwa szyldy o tej samej treści) pokazany na załączonej fotografii. W pierwszej chwili zareagowałem śmiechem i uwieczniłem to dziwowisko, później jednak postanowiłem sprawdzić, czy rzeczywiście jest to kompromitujący błąd. To, co ustaliłem, rzuca nieco inne światło na zasygnalizowany problem i zadziwiło mnie nieco. Sprawa nie jest bowiem tak oczywista, jak mogłoby się to zrazu wydawać, a w grę wchodzą różnorodne argumenty z dziedziny „historii kuchni”, historii języka (tym razem nie tyle polskiego co obcego) i nie tylko.

Jeśli przyjmiemy, że kebab to danie przede wszystkim tureckie, a nie musimy tego przyjmować, gdyż ma proweniencję perską, a różne odmiany tej potrawy znane są również m.in. w tradycyjnej kuchni ormiańskiej czy indyjskiej, to okaże się, że w języku tureckim nosi ono nazwę… kebap! To mocny argument dla zwolenników tej rzadziej stosowanej wersji. Jak jednak wspomniałem, Turcy nie mają monopolu na kebab, a samo pochodzenie tej potrawy wiąże się z Persją. A w języku perskim był to kebab i w takiej postaci wyraz ten przeszedł do języka tureckiego (gdy jeszcze używał arabskiego alfabetu). Kebap pojawił się dopiero we współczesnym języku tureckim. Tak czy owak Turek na swojej jadłodajni lub w menu prawdopodobnie napisze kebap, a Arab lub np. Ormianin — kebab. I to jest właściwą przyczyną ortograficznych wątpliwości dotyczących zapisu tego wyrazu.

Sytuację dodatkowo komplikuje pewna właściwość języka tureckiego, w którym podobnie jak w polszczyźnie zachodzą pewne oboczności. I tak w mianowniku mamy kebap. Głoska p zostaje zachowana, jeżeli końcówka fleksyjna rozpoczyna się spółgłoską, np. kebaplar, przechodzi jednak w b, jeżeli występuje po niej samogłoska, np. kebabi, przy czym formy z b są w zdecydowanej mniejszości.

Czy w związku z tym można powiedzieć, że Polacy niepotrzebnie zmienili p na b, jak uważają niektórzy (grupa mało liczna, ale za to agresywna wobec „nieoświeconych”), piętnujący przy okazji formę kebab jako spolszczoną. Po pierwsze, spolszczenie nie jest żadną wadą, tylko zjawiskiem wpisanym w mechanizm języka. Jeśli ktoś ma awersję do polszczyzny lub jakiś kompleks, niech się nie bierze za ustalanie norm… Poza tym nie ma tu żadnego spolszczenia, gdyż zmiana p na b wcale nie jest czymś dla spolszczeń typowym. Mam rozumieć, że skoro w innych krajach Europy w zdecydowanej większości przyjęła się pisownia z b, to też nastąpiło spolszczenie? Pisownia z p przyjęła się raptem w kilku słowiańskich krajach na Bałkanach, o czym zdecydowały niewątpliwie wpływy tureckie. Gdybyśmy mieli już coś dostosowywać do polszczyzny, to zmienilibyśmy atypowe dla naszego języka połączenie ke (występujące tylko w wyrazach zapożyczonych) na typowe dla naszego języka kie i mówilibyśmy kiebab albo kiebap, a tak nie jest. Po drugie, jak już niejednokrotnie wspomniałem, kebab nie jest daniem tylko tureckim, a w innych językach, w których potrawa ta jest tradycyjnie znana, przeważa forma z b. Po trzecie, nie jest nigdzie powiedziane, że słowo kebab zapożyczyliśmy właśnie z języka tureckiego — od kogo, w jaki sposób, kiedy i czy bezpośrednio ten wyraz przejęliśmy, nie wiemy i pewnie wiedzieć nie będziemy.

W Polsce zdecydowanie przeważa wersja kebab i jej się trzymajmy. Słowniki wersji kebap albo nie uwzględniają, albo dopuszczają ją w mianowniku, co nie ma większego sensu. Argument, podnoszony przez niektórych, że mówi się kebap, nie kebab, też pomińmy, gdyż zachodzi tu typowe dla polszczyzny ubezdźwięcznienie w wygłosie (zob. Udźwięcznienia i ubezdźwięcznienia głosek), które występuje np. w wyrazach chleb i schab, a nie wpływa przecież na ich pisownię…

A tak przy okazji zapytam: dobry jest ten kebab? Warto próbować?

Share on Facebook