Od dawna miałem zamiar o tym napisać, ale ostatecznie zmotywowało mnie do tego pytanie od czytelniczki, która z wyrazem tym z racji wykonywanego zawodu spotyka się często i zwróciła uwagę na to, że wyraz ten w różnych tekstach pisany jest w dwojaki sposób. Szczególnie dotyczy to nowoczesnych piekarników, w których ten proces chemiczny wykorzystywany jest do usuwania zanieczyszczeń z komory urządzenia. Druga sprawa, już poza pytaniem czytelniczki, dotyczy pewnej merytorycznej nieścisłości związanej ze sposobem opisu w materiałach reklamowych i informacyjnych tej stosunkowo nowej w AGD funkcji.

Która pisownia jest poprawna?

Zdecydowanie piroliza. Za tą wykładnią przemawia przede wszystkim pisownia zadomowionych od dawna w polszczyźnie pokrewnych wyrazów piroman i pirotechnika. Wszystkie one odwołują się do greckiego słowa pyrós, oznaczającego ogień. Pisownia z i w tych wyrazach została ustalona w polszczyźnie już bardzo dawno i odnośnie do ich zapisu wątpliwości nikt nie ma. Pojawianie się w tego typu wyrazach litery y w czasach współczesnych ma charakter wtórny i występuje nie pod wpływem języka greckiego, lecz angielskiego, a konkretnie wyrazów pyrolysis, pyrotechnics. Problemem polskich tłumaczy jest to, że znają język obcy, ale gorzej idzie im z polszczyzną, i stąd biorą się takie dziwne formy jak pyroliza. Aż dziw, że nie proponują formy *pyrolyza, która umiłowanej przez nich angielskiej pisowni (przypomnę: pyrolysis) byłaby jeszcze bliższa…

Jak to działa, czyli o popularnym błędzie rzeczowym

W opisach piekarników, w których piroliza jest wykorzystywana do czyszczenia ścian komory z przypalonych resztek pieczonych potraw, często można spotkać się ze stwierdzeniem, że w wyniku pirolizy resztki te zostają spalone na popiół, który następnie wystarczy zebrać ściereczką.

Nie mam zamiaru drobiazgowo opisywać tego procesu. Warto jednak wiedzieć, że piroliza ze spalaniem nie ma nic wspólnego. Jest to destylacja rozkładowa, co oznacza, że pod wpływem temperatury dochodzi do wyodrębniania się z mieszaniny poszczególnych wchodzących w jej skład substancji. Proces ten zachodzi pod wpływem wysokiej temperatury i nie wymaga obecności tlenu. Różnica jest więc taka, że do pirolizy wymagane jest dostarczenie ciepła z zewnątrz w celu uzyskania odpowiedniej temperatury, zaś spalanie wiąże się w wydzielaniem ciepła, piroliza nie wymaga obecności tlenu, który jest niezbędny do zaistnienia procesu spalania. Zresztą, łatwo się o tym przekonać — w czasie czyszczenia pirolitycznego piekarnik osiąga temperaturę nawet 500 °C, ale ognia w nim nie widać (chyba że ktoś zostawi w komorze piekarnika coś, co co pod wpływem temperatury ulega zapłonowi… Zresztą, logika podpowiada, że gdyby w komorze piekarnika doszło do spalania, nie oczyściłby się on, lecz zabrudził jeszcze bardziej… Tak więc w wyniku czyszczenia pirolitycznego zanieczyszczenia nie są spalane na popiół, lecz co najwyżej w niego zmieniane. Inna rzecz, że w wyniku pirolizy oprócz frakcji stałej mogą powstać tzw. gazy pirolityczne, które można poddać spalaniu w celu pozyskania energii. Jest to już jednak proces zupełnie odrębny od samej pirolizy, stosowany w bioenergetyce, a nie w piekarnikach…

Share on Facebook