Ewangelicy a ewangeliści i nie tylko
Baza wiedzy, Język, Leksyka/semantyka, Odmiana, Wskazówki poprawnościoweNie, nie o religii będzie, ani też o tym, jak ewangelicy pojmują ewangelię. Chodzi o rzecz czysto językową. I jak zwykle, nie wpadłbym nawet na to, by napisać poniższy artykuł, gdybym nie stwierdził, że w opisanym poniżej zakresie użytkownicy języka jednak popełniają błędy.
Nie tak dawno dane mi było słyszeć pewną rozmowę na temat dialogu między przedstawicielami różnych wyznań. Przewinęło się tam m.in. stwierdzenie, iż ewangeliści są bardzo pracowici. Słysząc to, nastawiłem pilniej ucha i jeszcze kilka razy usłyszałem, jacy są ewangeliści. Cóż, też uważam, że o ewangelistach można mówić w samych superlatywach, wszak wszyscy czterej są święci, lecz chyba nie o nich w tej rozmowie chodziło.
Otóż jest zasadnicza różnica między wyrazami ewangelik i ewangelista:
ewangelik — człowiek wyznania ewangelickiego (jedno z wyznań poreformacyjnych).
ewangelista — autor ewangelii.
Wyrazy brzmią podobnie i właśnie dlatego mogą niektórym sprawiać trudności. Dlatego poniżej przedstawię ich odmianę:
| przypadek | liczba poj. | liczba mn. | liczba poj. | liczba mn. |
|---|---|---|---|---|
| M | ewangelik | ewangelicy | ewangelista | ewangeliści |
| D | ewangelika | ewangelików | ewangelisty | ewangelistów |
| C | ewangelikowi | ewangelikom | ewangeliście | ewangelistom |
| B | ewangelika | ewangelików | ewangelistę | ewangelistów |
| N | ewangelikiem | ewangelikami | ewangelistą | ewangelistami |
| Ms | ewangeliku | ewangelikach | ewangeliście | ewangelistach |
| W | ewangeliku | ewangelicy | ewangelisto | ewangeliści |
Kłopoty mogą także dotyczyć tworzenia przymiotników od podanych rzeczowników. Tu dodatkowo dochodzi jeszcze jeden mogący mylić się z nimi wyraz. Dla porządku przypomnijmy więc:
ewangelia => ewangeliczny
ewangelik => ewangelicki
ewangelista => ewangelistyczny (wyraz ten, chociaż utworzony zgodnie z zasadami, nie występuje w znanych mi słownikach, zapewne dlatego, że po prostu nie jest stosowany, pozostaje raczej tzw. formą potencjalną; trudno wyobrazić sobie jakiś naturalny kontekst, w którym mógłby zostać użyty).
Przy okazji warto zwrócić uwagę, że organizacją zrzeszającą ewangelików jest kościół ewangelicki, nie *kościół ewangeliczny ani *kościół ewangelistyczny (szybka kwerenda wykazała, iż i w tym zakresie niektórzy popełniają błędy). Jest to jednak nazwa ogólna, nieuwzględniająca pewnych różnic doktrynalnych. W związku z tym w Polsce wyróżniamy Kościół Ewangelicko-Augsburski, Kościół Ewangelicko-Reformowany i Kościół Ewangelicko-Metodystyczny.
Nie należy ponadto utożsamiać wyrazów ewangelicki i ewangelikalny ani ewangelicyzm i ewangelikanizm. Wyrazy w tych parach odnoszą się do innych rodzajów pobożności i teologii. I na tym stwierdzeniu poprzestanę, gdyż nie mam ochoty bawić się w rozważania z zakresu religioznawstwa.
Jestem nauczycielem języka polskiego w jednym z warszawskich liceów. Na tej stronie chcę dzielić się refleksjami dotyczącymi literatury, języka, edukacji, mediów. Nie zabraknie również tekstów mających na celu pomoc uczniom w zrozumieniu pewnych kwestii i zjawisk.
6 kwi 2015 o 14:24
Przypuszczam, że chodziło o inne znaczenie słowa „ewangelista” w zasłyszanej rozmowie. A nawet jeśli nie, to Kościołach protestanckich oznacza to słowo nie tylko autora Ewangelii, ale też osobę, która zajmuje się głoszeniem Dobrej Nowiny, osobę, która… ewangelizuje niekoniecznie dzikie plemiona, lecz także zeświecczonych lub nieznających pełnej Ewangelii mieszkańców krajów Zachodu.
7 kwi 2015 o 9:56
@ Gustaw
Z kontekstu całej rozmowy wynika, że na pewno nie chodziło o podane przez Pana znaczenie. Poza tym do takiej osoby lepiej pasowałoby określenie ewangelizator.
12 kwi 2015 o 21:52
Może i faktycznie by bardziej pasowało, zgoda, ale nie zmienia to faktu, że w podanym przeze mnie znaczeniu uzus w Kościołach protestanckich stanowi, że stosuje się nie słowo „ewangelizator”, lecz „ewangelista”. Kijem Wisły nie zawrócisz.
12 kwi 2015 o 22:23
Być może, ale raczej nie zalecałbym robić z tego normy ogólnej. A co do samej rozmowy, to osoba, która tak mówiła, na pewno nie miała tego na myśli i raczej nie wiedziała o tym.
24 maj 2015 o 22:35
Dodałabym jeszcze, że słowo: 'ewangeliczny’ jest u protestantów używany jako 'zgodny z ewangelią’ [z Biblią w uproszczeniu], zatem wyrażenie „kościół ewangeliczny” istnieje w uzusie i oznacza „kościół, który stosuje się do Ewangelii”. Bo oczywiście istnieją nie tylko kościoły Ewangelickie, ale też inne protestanckie (sporo ich jest) i skupione są właśnie w aliansie ewangelicznym.
Co do „ewangelisty” i „ewangelizatora” – korpus języka polskiego przeważa na korzyść tego pierwszego, co oczywiście nie wskazuje na poprawność tego pierwszego , aczkolwiek co nieco mówi o tendencjach a zatem o przyszłych normach.
29 maj 2015 o 9:30
@ agathos
1. To prawda, z tym że ja skupiłem się nie na uzusie, lecz oficjalnym nazewnictwie.
2. Ewangelista i ewangelizator to dwa różne słowa. Pierwsze oznacza autora ewangelii, drugie kogoś, kto tę ewangelię głosi, propaguje. I raczej niewskazane byłoby mieszanie znaczeń tych wyrazów.
Tak czy owak, dziękuję za uzupełnienie. Nie wiedziałem, że u ewangelików te słowa nierzadko funkcjonuj inaczej niż w ogólnej polszczyźnie. Ciekawy jestem przyczyn tych różnic.
9 cze 2015 o 22:27
Język protestantów jest nieco inny. Protestanci nierzadko używają słów, które w ogólnopolskiej („katolickiej”) polszczyźnie mają czasem inne znaczenie. Nawet poszczególne ugrupowania religijne mają swój odrębny, czasem nieco hermetyczny język.
Tak jest chociażby ze słowami: ewangelista, ewangeliczny, ewangelikalny… Mało kto w protestantyzmie używa słowa „ewangelizator”, preferuje się ewangelistę lub misjonarza.