Spędzam ja sobie miło wakacyjne popołudnie w miejscu, które lubię. W tle muzyka, której nie lubię, ale trudno — coś za coś. I może jakoś bezboleśnie i bez agresywnych odruchów zniósłbym tę towarzyszącą miłym wakacyjnym chwilom niemiłą narządowi słuchu diskopolową sieczkę, gdyby nie bijący na odlew po uszach i mózgu refren jednej z piosenek…

Dla innej nie ma miejsca — mówię Ci,
Będziesz jedyną i więcej już nikt.
Wspólnie zapoznamy nieznany świat
Tylko we dwoje: ty i ja

Nie dość, że melodia nawet jak na disco polo, bardzo oględnie mówiąc, mało odkrywcza (przypomina przynajmniej jeden diskopolowy „hicior” sprzed lat), to jeszcze ten błąd językowy… Nic, tylko wstać, podejść i postukać do rytmu czymś cięższym w głośnik… Z braku młotka lub czegoś podobnie użytecznego wyżyję się, pisząc ten artykuł… Może przy okazji uda się kogoś odwieść od popełniania tego rażącego, częstokroć piętnowanego, a i tak nierzadko popełnianego błędu.

Chodzi oczywiście o użyte w refrenie słowo zapoznamy. Od razu nasuwa się pytanie, z kim lub czym podmiot wypowiadający (śpiewający) ma zamiar ten świat zapoznać. I jak ma to uczynić, skoro ten świat jest nieznany?

Rzecz w tym, że zapoznać można kogoś z kimś lub z czymś — chłopaka z dziewczyną, matkę z narzeczoną, kolegę z innym nieznanym mu wcześniej kolegą itd. Zasada jest jasna: ten, kto zapoznaje, zna obie zapoznawane osoby, one zaś nie znają się wzajemnie do momentu zapoznania. Analogicznie można kogoś zapoznać z czymś: studentów z nową teorią, pracownika z zasadami BHP, gości z historią miejsca itd. — oczywiście ten, kto zapoznaje kogoś z czymś, sam to „coś” musi znać. Można też zapoznać się z czymś wcześniej sobie nieznanym lub mało znanym: turysta może zapoznać się z rozkładem jazdy, nabywca telewizora z instrukcją obsługi, a wyborca z programem partii politycznej.

Mamy więc cztery poprawne schematy składniowe (w zasadzie 2, ale rozbijam je ze względu na różnice znaczeniowe):

1. zapoznać kogoś z kimś (doprowadzić do zawarcia znajomości przez dwie osoby)
2. zapoznać kogoś z czymś (przekazać komuś wiedzę o czymś)
3. zapoznać się z kimś (zawrzeć z kimś znajomość)
4. zapoznać się z czymś (zdobyć wiedzę o czymś)

Warto zauważyć, że powyższe schematy muszą być realizowane kompletnie, czyli nie można w nich pominąć ani podmiotu, ani dopełnienia. Należy też pamiętać, iż w schematach 1 i 2 konieczne jest zarówno dopełnienie bliższe, jak i dalsze, co oznacza, iż należy wskazać na obie zapoznawane ze sobą strony (kogo z kim lub czym).

Konstrukcja zapoznać świat nie realizuje żadnego z powyższych schematów, więc jest błędna.

W tym wypadku należało użyć podobnego czasownika: poznać, który jest bardziej uniwersalny i w interesującym nas znaczeniu może występować w poniższych schematach:

1. poznać kogoś (zawrzeć z kimś znajomość)
2. poznać coś (zdobyć wiedzę o czymś)
3. poznać kogoś z kimś (doprowadzić do zawarcia znajomości przez dwie osoby; konstrukcja analogiczna do zapoznać kogoś z kimś)

Widzimy więc, że czasowników poznać i zapoznać można używać zamiennie tylko w jednym kontekście: poznać kogoś z kimś i zapoznać kogoś z kimś, czyli kiedy mamy do czynienia z sytuacją, iż podmiot doprowadza do zawarcia znajomości przez dwie nieznające się wcześniej osoby.

Jeśli więc ktoś mówi np.
*Na wakacjach zapoznałem piękną dziewczynę
to należałoby zapytać, z kim ją zapoznał (przy czym wiemy, że znał ją już przynajmniej nieco wcześniej).

Jeśli zaś powie:
Na wakacjach poznałem piękną dziewczynę
wiemy, że nie znał jej wcześniej, a znajomość z nią zawarł właśnie w czasie wakacji.

Analogicznie w wypadku zacytowanego tekstu piosenki. Podmiot wypowiadająco-śpiewający powinien więc zaśpiewać:
[…] wspólnie poznamy nieznany świat […]

Oczywiście, mógłby ktoś powiedzieć, że w poprawnej wersji brakuje jednej sylaby, przez co rytm piosenki by się zachwiał. I co z tego? Niech tekściarz pomyśli, a na pewno znajdzie rozwiązanie. Jeśli natomiast nie znajdzie, zawsze może użyć jakiegoś synonimu. W tym wypadku zamiana słowa poznamy na odkryjemy nie wpłynęłaby w istotny sposób na sens piosenki. I to wystarczy, bo roztrząsanie semantycznych subtelności w wypadku tekstów disco polo to jak strzelanie do komara z armaty. Można też użyć wyrażenia odnajdziemy nieznany świat. Możliwości zresztą jest wiele, wystarczy pomyśleć.

Czy można by jednak użyć w tym kontekście czasownika zapoznać? Teoretycznie tak:
wspólnie zapoznamy się z nieznanym światem
ale chyba wszyscy czują, że taka konstrukcja, chociaż poprawna gramatycznie, nie brzmi przekonująco.

Tendencja do błędnego używania czasownika zapoznać zamiast poznać wpisuje się, jak się zdaje, w ogólniejsze zjawisko polegające na tym, że słowo nieco dłuższe za sprawą użycia przedrostka wydaje się „mądrzejsze” niż krótsze. Widać to chociażby w tendencji do wypierania przyimków przez i między przez odpowiednio poprzez i pomiędzy, które mają nie do końca ten sam zakreas stosowania co formy krótsze. O ile jednak w tych ostatnich przykładach trudno mówić o rażącym błędzie, o tyle używanie czasownika zapoznać zamiast poznać w sposób, jaki został opisany w tym artykule jest karygodnym naruszeniem normy.

Share on Facebook