Otrzymałem dziś e-mail od czytelnika, który zapytał mnie o pochodzenie nazw miejscowości takich jak Kałków i Biały Kał. Krótkiemu i konkretnemu pytaniu towarzyszyło jeszcze jedno:

Czy na pewno nazwy te pochodzą od słowa oznaczającego ekskrementy?

I tak, i nie… Nazwy te niewątpliwie pochodzą od słowa kał, ale w innym znaczeniu niż obecnie powszechnie kojarzone. Trzeba bowiem wiedzieć, że pierwotnie słowo kał znaczyło… błoto, bagno, miejsce podmokłe. To znaczenie zresztą zachowało się w językach bułgarskim i macedońskim, w których kał do dziś znaczy właśnie błoto. W języku polskim mamy jego relikt w zbliżonym znaczeniowo wyrazie kałuża. Najpewniej więc miejscowości takie jak Kałków, Biały Kał, ale również Kaliska oraz oczywiście Kalisz i inne mające w nazwie kał nazwy swe wzięły od tego, że powstały na terenach podmokłych, na bagnach. Podobnie zresztą miejscowości takie jak Białe Błota oraz miejscowości (lub tereny) mające w nazwie ług lub ługi (np. Mokry Ług, Brzozowy Ług, Ługów, Ługowice itp.), gdyż słowo ług również oznaczało miejsce podmokłe lub torfowisko.

Ze względu na to, że wyraz kał nie jest już w Polsce kojarzony z pierwotnym znaczeniem, które zachowało się w niektórych językach słowiańskich, i powszechnie kojarzy się z czymś innym (ekskrementami), nazwy własne zawierające tę cząstkę mogą mieć bardzo, bardzo dawny, nawet przedpolski rodowód, przynajmniej w niektórych wypadkach. Zamiast więc podśmiewać się z mieszkańców takich miejsc, należałoby raczej spojrzeć na nich z pewnym szacunkiem.

Swoją drogą, czy ktoś z Państwa pomyślał, że nazwy takie jak Biały Kał, Białe Błota i Biały Ług znaczą mniej więcej to samo?

Share on Facebook