Na kanale YT umieściłem kolejny miniwykład dla uczniów — tym razem na temat archaizmów. Powołuję się w nim także, ale nie przede wszystkim, na wybrane przykłady z Bogurodzicy.
Nie jest to jeszcze poziom, jaki chciałem osiągnąć. Następne materiały będą lepsze.
Opis zawartości ze znacznikami czasowymi w dalszej części wpisu.
Są takie błędy, które w głowie się nie mieszczą, które składa się na karb wymowy, przejęzyczenia, naleciałości gwarowych, wreszcie przesłyszenia się, bo wierzyć się nie chce, że ktoś mógłby taki błąd popełnić na piśmie.
Do takich błędów zaliczałem zawsze formy *pięć złoty, *sześć złoty, *siedem złoty itd. Ilekroć coś takiego usłyszałem, tłumaczyłem sobie, że się przesłyszałem, że rozmówca niewyraźnie wymówił końcówkę, której nie dosłyszałem, wreszcie, że tak mówi, ale na pewno tak by nie napisał. Ale cóż, rzeczywistość bywa bardziej niewiarygodna niż ludzkie wyobrażenia, co widać na załączonym obrazku.
Chodzi, oczywiście, o sławny budynek w centrum Warszawy, położony w pobliżu skrzyżowania Marszałkowskiej i Świętokrzyskiej, zwieńczony obecnie symbolem Polski Walczącej. Ten najwyższy przed wojną, w jej czasie i jeszcze jakiś czas po niej gmach nie tylko w stolicy, ale i w całej Polsce stał się symbolem walczącej Warszawy. Nic więc dziwnego, że jego nazwa powraca co rok przy kolejnych rocznicach Powstania Warszawskiego. I co roku pojawia się mniejszy lub większy problem związany z jego nazewnictwem.
Rozpatrzmy wszystkie podane w tytule możliwości i oceńmy ich poprawność.
Czy zastanawiali się Państwo kiedykolwiek, dlaczego zbiór przekładów, a raczej parafraz, biblijnych psalmów autorstwa Jana Kochanowskiego nosi tytuł Psałterz Dawidów? Psałterz to po prostu księga psalmów, więc to akurat wiadomo. Ale dlaczego Dawidów? Na tym właśnie — przepraszam za wyrażenie — przejechali się autorzy podręcznika wydawnictwa Nowa Era, czego dowód zamieszczamy poniżej.
Kilka dni temu, a dokładniej w sobotę, po niespodziewanie udanym dla naszych skoczków narciarskich drużynowym konkursie skoków w Zakopanem, redaktor TVP zapytał trenera Kruczka, co jest ważniejsze: czy dobre wyniki czy to, że chłopaki się przełamali. Czy użył poprawnej formy?
Odpowiedź na to pytanie jest prosta, aczkolwiek wiąże się z nią pewna ciekawostka obnażająca niekonsekwencję w systemie językowym.
Nie, nie o religii będzie, ani też o tym, jak ewangelicy pojmują ewangelię. Chodzi o rzecz czysto językową. I jak zwykle, nie wpadłbym nawet na to, by napisać poniższy artykuł, gdybym nie stwierdził, że w opisanym poniżej zakresie użytkownicy języka jednak popełniają błędy.
Nie tak dawno dane mi było słyszeć pewną rozmowę na temat dialogu między przedstawicielami różnych wyznań. Przewinęło się tam m.in. stwierdzenie, iż ewangeliści są bardzo pracowici. Słysząc to, nastawiłem pilniej ucha i jeszcze kilka razy usłyszałem, jacy są ewangeliści. Cóż, też uważam, że o ewangelistach można mówić w samych superlatywach, wszak wszyscy czterej są święci, lecz chyba nie o nich w tej rozmowie chodziło.
Wydawałoby się, że sprawa jest tak oczywista, że nie warto o niej pisać, a ja chyba straciłem już pomysły i chwytam się w akcie rozpaczy za pisanie o „oczywistych oczywistościach”. Jest jednak inaczej, bo skoro rzecz jest tak oczywista, to dlaczego moje biedne uszy są bombardowane błędną formą liczby mnogiej przymiotnika dobry w rodzaju męskoosobowym? Bo prawda też jest taka, że ja naprawdę nie piszę o błędach potencjalnych, czyli takich, które teoretycznie można popełnić, ale w praktyce się ich nie popełnia, tylko o takich, które w pewnym momencie usłyszę lub zobaczę o jeden raz za dużo…
Pytanie od czytelniczki:
Jak prawidłowo należy odmieniać wyraz darować w czasie teraźniejszym? Mam wątpliwości między formami darowuje a daruje. Używam tego słowa w takim kontekście, że A darowuje (lub może daruje) B nieruchomość, podobnie jak sprzedaje.
Problem mój polega na tym, że darowuje w tej chwili, a nie daruje w przyszłości, ale może jestem w błędzie, bo widuję dokumenty, w których używa się tego czasownika w formie daruje.
Odmiana rzeczowników zakończonych na -ia i -ja jest źródłem wielu ortograficznych wątpliwości i błędów. Jak to często bywa, byłoby ich mniej, gdyby użytkownicy języka lepiej znali krótkie i nieskomplikowane reguły i stosowali się do nich. Znajdzie się, co prawda, ileś przypadków trudnych do rozstrzygnięcia nawet na gruncie istniejących norm, ale stanowią one margines.
Kolejne pytanie od czytelnika, tym razem zadane w komentarzu do poprzedniego wpisu, dotyczącego odmiany i form imiesłowów od czasowników opasać i opasywać (zob. Opasują czy opasają; opasujący czy opasający?. Tym razem chodzi o formę nazwy czynności utworzonej od czasownika:
Czy wielokrotne uruchomienie (np. komputera) to uruchAmianie czy uruchOmianie?
Pytanie to słyszałem już wielokrotnie, toteż uważam za stosowne odpowiedzieć publicznie.
Jestem nauczycielem języka polskiego w jednym z warszawskich liceów. Na tej stronie chcę dzielić się refleksjami dotyczącymi literatury, języka, edukacji, mediów. Nie zabraknie również tekstów mających na celu pomoc uczniom w zrozumieniu pewnych kwestii i zjawisk.
Wszelkie propozycje dotyczące kolejnych wpisów, jak również komentarze do już istniejących mile widziane.
