W artykule Uczyć się języka… czyli właściwie czego? stwierdziłem, iż zasadniczym celem edukacji lingwistycznej, w tym edukacji polonistycznej, jest rozwijanie kompetencji językowej. Wyróżnia się cztery jej składniki: dwa o charakterze czynnym (mówienie i pisanie) oraz dwa o charakterze biernym (słuchanie i czytanie). W tym miejscu postaram się syntetycznie ująć najważniejsze ich cechy oraz określić rolę w edukacji i życiu człowieka. Tam, gdzie wydaje się to szczególnie istotne, poruszę również aspekt rozwojowy, który wydaje się istotny ze względu na fakt, iż nabywanie kompetencji językowej jest procesem długotrwałym i złożonym, powiązanym dwukierunkowo z rozwojem intelektualnym oraz społecznym jednostki.
O ile nikt nie kwestionuje roli nauczania języka ojczystego w edukacji, to jednak wielu uczniów, a nierzadko nawet rodziców, ma mylne pojęcie o celach nauczania języka polskiego. Co więcej, wydawać się nawet może, że łatwiej im określić cele uczenia się języka obcego niż ojczystego. Z tej nieświadomości raczej, a nie ze złej woli czy lenistwa, bierze się moim zdaniem niechęć do pewnych form aktywności na lekcjach polskiego. Uczenie się języka używanego codziennie jawi się wielu młodym ludziom jako czynność o wątpliwym sensie. Jedynym celem tego przedmiotu wydawać im się może próba wbijania do ich głów martwej i nieużytecznej wiedzy o utworach i epokach literackich. Nie dostrzegają często, że np. tak nielubiana przez nich czynność jak czytanie lektur nie jest celem samym w sobie, lecz przede wszystkim, szczególnie na niższych szczeblach edukacji, środkiem do osiągania innych celów. Istotą nauczania każdego języka na wszystkich szczeblach edukacji jest bowiem rozwijanie u uczniów tzw. kompetencji językowej, czyli umiejętności właściwego i świadomego posługiwania się językiem w różnych odmianach i sytuacjach komunikacyjnych. Co to dokładnie znaczy?