Wyraz SMS od dawna jest jednym z najczęściej używanych w polszczyźnie rzeczowników, co wcale nie znaczy, że nie bywa źródłem wątpliwości poprawnościowych, szczególnie wtedy, gdy chodzi o zapisanie odmienionej formy lub wyrazu pochodnego (co widać na załączonym obrazku, przypadkowo napotkanym w Internecie). Postaram się je po kolei wyjaśnić w dalszej części artykułu, a na koniec naturalnie wyjaśnię, na czym polega błąd obecny na ilustracji.

Jak zapisywać?

No właśnie, w praktyce można spotkać się z kilkoma sposobami zapisywania tego wyrazu, a źródła normatywne dopuszczają dwie możliwości. Można wyraz ten konsekwentnie zapisywać jako skrót, czyli SMS, można też posłużyć się formą esemes.

Gdzieniegdzie spotyka się zapis *sms, jednak nie należy go polecać, gdyż skrótowce tego typu zapisuje się wielkimi literami.

Przy tej okazji należy zwrócić uwagę, że użycie takiej czy innej formy zapisu jest uzależnione od znaczenia. Otóż skrót SMS może występować w dwóch znaczeniach: albo na oznaczenie krótkiej wiadomości tekstowej, albo na oznaczenie systemu teleinformatycznego umożliwiającego wysyłanie takich wiadomości, natomiast słowo esemes może być używane tylko w odniesieniu do krótkich wiadomości tekstowych.

Jak odmieniać?

W zasadzie należałoby zapytać, czy w ogóle odmieniać, gdyż zdarzyło mi się spotkać z opiniami, że skrótu tego odmieniać nie należy. Oczywiście jest to stanowisko błędne i nieuzasadnione. Zjawisko odmieniania skrótowców jest w polszczyźnie praktyką powszechną i usankcjonowaną.

W tym przypadku wątpliwości budzi nie tyle sam sposób odmiany, bo ten jest z dawien dawna ustalony, lecz raczej sposób zapisu odmienionych form. Bez wdawania się w zbędne rozważania podam od razu dopuszczalne formy odmiany i zapisu. Proszę zwrócić uwagę, że w przypadku odmiany skrótowca, końcówkę fleksyjną obowiązkowo oddzielamy dywizem.

Warto zwrócić uwagę na tworzenie formy dopełniacza liczby pojedynczej, która zależna jest od znaczenia. Otóż końcówkę -a stosujemy, gdy skrót ten odnosi się do wiadomości SMS, np. Dostałem SMS-a, natomiast końcówka -u ma zastosowanie, gdy skrótowiec ten odnosi się do systemu przesyłania tego typu wiadomości, np. Na tym jednak możliwości SMS-u się nie kończą (mówimy tu o możliwościach systemu, nie pojedynczej wiadomości).

Druga sprawa to tworzenie biernika liczby pojedynczej. Tu dopuszczalne są dwie formy niezależnie od znaczenia. Z punktu widzenia fleksyjnej ortodoksji bardziej zasadna jest forma równa mianownikowi, czyli SMS, gdyż w ten sposób odmienia się rzeczowniki nieosobowe. Popularniejsza, chociaż mniej uzasadniona, jest jednak forma SMS-a.

Jaki rodzaj?

Niektórzy uważają, że skoro SMS jest typem wiadomości, to podobnie jak wyraz wiadomość, SMS powinien mieć rodzaj żeński. Ci ludzie chcą chyba w ten sposób zabłysnąć mądrością lub oryginalnością, wystarczy jednak poprosić ich, by odmienili ten wyraz… Podany wyżej sposób odmiany wskazuje jednoznacznie, iż wyraz ten ma rodzaj męski. Wystarczy spojrzeć na końcówki, by wszelkie inne rozstrzygnięcia włożyć między bajki.

Jak akcentować?

W zasadzie powinienem odpowiedzieć: to zależy. Jeśli odczytuje się skrót SMS, należałoby postawić akcent na ostatniej sylabie (esemes), jeśli zaś odczytuje się wyraz esemes, zasadne byłoby utrzymanie akcentu na przedostatniej sylabie (esemes). Wydaje się jednak, że forma z akcentem na ostatniej sylabie jest w tym przypadku postrzegana jako bardziej naturalna. Brzmi to nieco paradoksalnie, ale ma sens, gdyż wyraz ten w powszechnej świadomości postrzegany jest jako skrótowiec, a forma esemes jest po prostu traktowana jako powstała z odzwierciedlenia jego realizacji fonetycznej. Dlatego też bliższa mi jest wymowa esemes.

Wyrazy pochodne

Problem dotyczy też wyrazów pochodnych, które pojawiły się w użyciu w czasie, gdy zasady pisowni wyrazu podstawowego nie były ustabilizowane. Stąd też rozchwianie pisowni i współistnienie form czasownika SMS-ować i esemesować oraz przymiotnika SMS-owy i esemesowy. Wszystkie podane przed chwilą formy są poprawne. Oczywiście we wszystkich formach ze skrótowcem SMS w rdzeniu zachowujemy dywiz, np. SMS-owałem, SMS-owego. Nie czynimy tego naturalnie w formach z rdzeniem esemes, np. esemesowałem, esemesowym.

Błędy na obrazku

Mimo że zasady są proste, z obowiązku wyjaśniam, gdzie na obrazku ilustrującym artykuł popełniono błąd, a raczej błędy. Otóż niepoprawne jest zapisanie rdzenia opartego na skrótowcu małymi literami (*Sms zamiast SMS) oraz nieoddzielenie go dywizem od końcówki fleksyjnej lub formantu słowotwórczego. Powinno być SMS-uj lub — jak kto woli — esemesuj.

Share on Facebook